Meble drewniane: historia mebli giętych od Thoneta do TON!

Projektanci mebli, stolarze z wieloletnią praktyką jak i znawcy oraz miłośnicy meblarskiego rzemiosła w jednej kwestii są zdecydowanie jednomyślni: projekt dobrego krzesła jest największym wyzwaniem stolarskim! Historia marki TON, która jako jedyna na świecie od sześciu pokoleń prowadzona jest wciąż i nieprzerwanie przez tą samą rodzinę pokazuje, jak wartość dobrego projektu i dobrą organizację pracy przełożyć na spektakularny sukces i światową renomę!

Fabryka mebli giętych TON jest nie tylko najstarszą, ale i najpopularniejszą na świecie fabryką mebli giętych o tak konsekwentnej tradycji. Ciekawe losy fabryki Michaela Thoneta - od patentu gięcia bukowych elementów drewnianych po uznanie księcia Klemensa Wenzela von Metternich i międzynarodową sławę - to historia przedsiębiorstwa, które dbając o swoich pracowników i jakość rzemiosła, oparło się wszelkim przeciwnościom losu.

Krzesła Thoneta: Ojciec Założyciel

Sukces nie bierze się z niczego. Precyzji, wytrwałości, porządku i dobrej organizacji pracy młody Michael Thonet musiał nauczyć się już w domu rodzinnym w nadreńskim Boppart, jako syn mistrza garbarza. Ambitny Michael od początku kształcił się w rzemiośle stolarskim, by już w wieku 23 lat otworzyć swój własny warsztat (w 1819 roku). Pierwsze próby tworzenia mebli z drewnianych elementów giętych Michael Thonet podejmował od lat ’30 XIX wieku. Początkowo starał się tworzyć konstrukcje z wielokrotnie klejonych warstw forniru, co zaowocowało dość udanym projektem Bopparder Schichtholzstuhl w 1836 roku. Rok później Michael zakupił fabrykę kleju, który wykorzystywał dotąd w swoich autorskich eksperymentach z meblami klejonymi i giętymi. Wydarzenie to pozwoliło mu na jeszcze głębsze analizy przypadku i znaczną niezależność projektową.

Krzesła Thoneta: patent na wyginanie

Pierwsze podejście Michaela Thoneta do uzyskania patentu na autorską technologię gięcia drewna zakończyło się porażką. Oficjalnie jednak (skoro nie było to możliwe w Prusach) Thonet postarał się o opatentowanie swojej metody za granicą. I tak w roku 1841 udało mu się uzyskać patent technologiczny w Paryżu. W tym samym roku, na targach w Koblencji, Thoneta wyłuskał książę Klemens Wenzel von Metternich, który entuzjastycznie podszedł do nowatorskiej technologii mebli giętych i na fali sukcesu stolarza zaprosił go na dwór Wiedeński. Jako, że zakład w rodzinnym Boppard przynosił coraz więcej strat niż zysków, niewiele myśląc Michael sprzedał fabrykę, zapakował całą rodzinę (miał żonę, siedmiu synów i sześć córek!) i wyruszył naprzeciw nowym możliwościom!

Krzesła Thoneta: krzesła wiedeńskich kafejek

W Wiedniu Michael Thonet, wraz z przyuczanymi do zawodu stolarza synami, nawiązał współpracę z szalenie popularnym w tamtym czasie wiedeńskim wytwórcą mebli - Carlem Leistlerem. Jako jego podwykonawcy, Thonet z synami podjęli się prac nad wystrojem wnętrz Pałacu Liechtenstein, a następnie Pałacu Schwarzenberg. Thonet przez cały czas równolegle projektował kolejne krzesła. Dzięki temu powstałe w tamtym czasie „Krzesło numer 4” stało się sztandarowym krzesłem kawiarnianym wiedeńskich kafejek. Trend ten zapoczątkował wystrój "Café Daum", w której od około roku 1850 znajdowały się wyłącznie krzesła projektu Thoneta. W roku 1859 Michael Thonet  projektuje słynne "Krzesło numer 14" (złoty medal na Wystawie Światowej w Paryżu w 1867 roku, dziś model ten nosi nr 214), które okrzyknięte zostaje "krzesłem wszystkich krzeseł"! Do czasów współczesnych wyprodukowano ok. 60 milionów sztuk tego modelu, przy czym pamiętać należy, że statystykom wymykają się liczne i popularne kopie sprzedawane przez konkurentów Thoneta.

Krzesła Thoneta: Bracia Thonet

Zdobywając nieco pewniejszą pozycję na rynku wiedeńskim, w roku 1849 Michael Thonet założył własną firmę, którą w kolejnych latach przekazał synom, nazywając ją oficjalnie i przyszłościowo „Bracia Thonet” ("Gebrüder Thonet"). Po sukcesie projektu „Krzesła nr 1” i brązowym medalu na Wielkiej Wystawie Światowej w Londynie w 1851 roku, gięte meble Thoneta zyskały prawdziwie światową sławę i renomę mebli luksusowych. W roku 1857 ruszyła ich masowa produkcja w nowej fabryce mebli w Koryčanach na Morawach, a w kolejnych latach także w Bystricach pod Hostynem, miejscowościach Velke Uherce i Halenkov.

TON: najstarsza fabryka mebli giętych na świecie!

Lokalizację bystrickiej fabryki, dziś najstarszej tego typu na świecie, Michael Thonet wybrał nieprzypadkowo. Otoczone bukowymi lasami Bystrice pod Hostynem dostarczały nie tylko niezbędny do produkcji materiał, zmniejszając tym samym nakłady na transport, ale zapewniały też siłę roboczą. Nowatorski podówczas system organizacji przemysłowej, w którym pracownicy specjalizowali się wyłącznie w jednym rodzaju wykonywanej pracy oraz  unikatowa technologia gięcia mebli wpłynęły na obniżenie kosztów produkcji krzeseł i umożliwiły ekspansję na światowe rynki. Już 10 lat po otwarciu fabryki, produkowano w niej 300 000 tysięcy sztuk giętych mebli w ciągu roku. W roku 1912 było to już 445 000 sztuk, które wytwarzało  prawie 2000 zatrudnionych robotników. Rodzina Thonetów dbała o swoich pracowników. W Bystricach pod Hostynem założono szkołę zawodową uczącą obróbki drewna, przedszkola, zespół muzyczny działający przy fabryce. Wspierali budowę kolei, wybudowali domki dla pracowników, a nawet... kasyno. Po I Wojnie Światowej, wobec trudnej sytuacji gospodarczej, w 1922 roku doszło do połączenia firmy ze spółką akcyjną Kohn – Mundus  i zmiany nazwy na THONET – MUNDUS. Powstały tak międzynarodowy koncern istniał do 1940 roku, a do końca  II Wojny Światowej był zarządzany przez administratora narzuconego przez okupanta. Ogłoszeniem Ministerstwa Przemysłu Czechosłowacji z dnia 7 marca 1946 roku THONET stał się krajowym przedsiębiorstwem, a w roku 1953 zmienił nazwę na TON (Továrna Ohýbaného Nábytku, czyli Fabryka Mebli Giętych). W 1970 roku otwarto w fabryce nowe, niezwykle nowoczesne jak na owe czasy hale fabryczne. Po zmianie sytuacji politycznej w Czechach, w roku 1989 firma została przekształcona w spółkę, a od 1994 roku TON funkcjonuje jako spółka akcyjna. Tym samym do dnia dzisiejszego TON jest jedyną firmą na świecie produkująca krzesła nieprzerwanie, w tym samym miejscu od ponad 150 lat.

TON: unikalna technologia produkcji

Projekt mebli z klejonych ze sobą i giętych prętów z drogiego palisandru, zapewnił Michaelowi Thonetowi brązowy medal na Wielkiej Wystawie Światowej w Londynie w 1851 roku i światową sławę. Stopniowo jednak Thonet odchodził technologicznie od klejenia kolejnych warstw forniru na rzecz elastycznych i podatnych na obróbkę cieplną bukowych prętów. Każdy element drewna jest wyjątkowy, ma inne wymagania w zakresie czasu parowania i suszenia. Drewno bukowe ma wyjątkowe właściwości plastyczne i najlepiej poddaje się thonetowskiej technologii gięcia. Na czym ona polega? Gotowane w wodzie lub poddawane parze wodnej rozmiękczone drewno bukowe w sposób niezwykle plastyczny daje się umieszczać w metalowych, półokrągłych formach, które w następującym po formowaniu procesie suszenia, przejmowały na siebie napięcia związane z suszeniem drewna. Dzięki temu bukowe pręty nie pękają, formując się trwale w oczekiwany, półokrągły kształt. Mimo, iż obecnie proces produkcyjny jest w znacznej mierze zmodernizowany i zautomatyzowany, pracy ludzkich rąk nie da się zastąpić. Tylko człowiek dysponujący siłą fizyczną oraz wyczuciem i doświadczeniem zdobywanym przez lata pracy, jest w stanie właściwie ułożyć uplastycznione elementy drewna w metalowej formie oraz zabezpieczyć je metalowym kołnierzem tak, aby jego naturalna struktura nie została naruszona. Stąd tak unikalny, dopracowany i niepowtarzalny urok mebli z giętej buczyny.

TON: współcześni projektanci mebli giętych

Współcześnie markę TON charakteryzuje niezwykłe, jak na obecne standardy manufaktur, podejście do projektowania. Jedyna na świecie firma meblarska, którą od lat i nieprzerwanie prowadzi kolejne, już szóste, pokolenie Thonetów, wciąż ma otwarte i świeże spojrzenie na kwestie projektowe. Marka TON współpracuje z najlepszymi projektantami, wywodzącymi się z różnych kultur i stron świata, zatrudniając ich do realizacji pojedynczych i unikatowych egzemplarzy bądź pełnych kolekcji mebli. Stawiając nacisk na dialog i wzajemne inspiracje we wzajemnej współpracy, współczesny warsztat projektowy mebli TON jest niezwykle dynamiczny i wszechstronny. Nowe projekty, choć współczesne i zdradzające indywidualizm autora, wtapiają się w historię, filozofię, założenia i technikę wytwarzania mebli drewnianych, wypracowaną przez pokolenia rzemieślników fabryki Thonetów. Słynąca z dopracowanego detalu, niezwykłej precyzji i dokładności wykonania marka TON stawia też na indywidualizm. We współczesnych projektach mebli TON doszukamy się aktualnych interpretacji popularnych na całym świecie mebli giętych, przez produkcję których rodzinna marka Thonet’ów stała się rozpoznawalna na całym świecie. Słynne gięte oparcie kultowej już „14”-ki przenosi się w strefę podłokietników (jak w krzesłach Tram projektu Thomasa Feichtnera), a jednolite dotąd drewniane elementy gięte rozwarstwiają się w ciekawych konfiguracjach podpór krzeseł i stołów projektów autorstwa Arika Levy’ego. Modernistyczne fotele klubowe projektu Toma Kelley'ego to lekko bauhausowska stolarska wariacja w drewnianej interpretacji stelaża, zaś estetycznie i miękko wygięte szerokie oparcia foteli Merano autorstwa Alexa Guflera to połączenie tego co najlepsze z meblarskiego designu lat ’60 i współczesnego trendu na surowe piękno drewna. Zachowując więc silny związek z tradycją, marka TON nie boi się współczesnych, silnych i indywidualnych projektów, zapraszając do współpracy precyzyjnie wyselekcjonowanych projektantów, którzy rozumieją pracę z drewnem i wiedzą „w czym sęk”.