Verner Panton: klasyk designu XX wieku i jego dzieła. GALERIA ZDJĘĆ

Verner Panton uznawany jest za najważniejszego przedstawiciela duńskiego designu, a także za jednego z najistotniejszych projektantów w dziejach świata. Był człowiekiem niezwykle kreatywnym, prawdziwym indywidualistą i twórcą wyprzedzającym swą epokę, o czym najlepiej świadczy wciąż rosnąca popularność jego dzieł.

Verner Panton, rocznik 1926, po ukończeniu w 1951 roku studiów na Królewskiej Duńskiej Akademii Sztuk rozpoczął staż w pracowni Arne Jacobsena, uznanego już wtedy architekta i projektanta mebli, autora takich ikon designu jak Drop Chair (krzesło Kropla), Swan Char (fotel Łabędź) i Egg Chair (fotel Jajko). Po zaledwie dwóch latach terminowania Panton otworzył własną pracownię projektową. Początkowo tworzył głównie nowatorską architekturę, pod koniec dekady coraz intensywniej zajmował się jednak projektowaniem mebli, z którymi dziś jest najpowszechniej kojarzony.

Verner Panton: przez pop-art do sławy

Vernera Pantona zalicza się do twórców futurystycznego stylu lat 60., znanego dziś jako pop-art. Właśnie on jako pierwszy stworzył mebel z jednego kawałka plastiku, ulubionego materiału epoki podboju Kosmosu. Tworzywem sztucznym Panton posługiwał się po mistrzowsku – ale nie tylko nim. Duński projektant eksperymentował z różnymi materiałami, kolorami, kształtami. Inspirację czerpał z otaczającego go świata, chętnie sięgał jednak po innowacyjne rozwiązania techniczne.

O wadze talentu Pantona pół wieku temu świadczyła reakcja nowojorskiej publiczności na premierę Heart Chair – fotela w kształcie serca, który miał się stać jedną z ikon designu XX wieku. Dziś, ćwierć wieku po śmierci projektanta (zmarłego w 1998 roku), dowodzi zaś tego niezmienna popularność jego dzieł – wciąż wytwarzanych i może kupowanych jeszcze bardziej niż w latach 50. czy 60. Spuścizny po designerze strzeże dziś firma Verpan, założona w 2003 roku we współpracy z wdową po Pantonie. Pod marką powstałą od pierwszych sylab imienia i nazwiska twórcy wdraża do produkcji meble i lampy jego projektu.

Panton i stożki: Cone Chair oraz Heart Chair

Chronologicznie pierwszy z najsłynniejszych projektów Vernera Pantona to Cone Chair, znane w Polsce jako krzesło Stożek, zaprojektowane w 1958 roku do restauracji Kom Igen Inn na malowniczej duńskiej wyspie Fionia. Kształt mebla projektant oparł na tytułowym stożku, czy może rożku – takim jak do lodów – który wykroił tak, by uformować wygodne siedzisko i komfortowe wysokie oparcie dla pleców. Całość oparła się na stalowym krzyżaku z osią, dzięki której Cone Chair Pantona jest krzesłem i niezrównanie lekkim optycznie, i obrotowym.

Wielki sukces tego mebla stał się dla Vernera Pantona impulsem do tworzenia różnych wariantów mebla. Do najgłośniejszych z nich należy Wire Cone Chair z 1959 roku. Zgodnie z nazwą mebla stożkową formę powtarza tu ażurowa struktura wykonana z cienkich metalowych prętów. Nałożone na nią dwie okrągłe poduszki – siedzisko i oparcie – czynią Wire Cone Chair to krzesło sprzętem nie tylko niezwykle efektownym, ale i bardzo wygodnym.

Z Cone Chair wyrosło także Heart Chair Pantona, kolejny projekt z 1959 roku. Zaprezentowany w oknie jednego z nowojorskich salonów meblowych wywołał podobno tak dużą sensację, że policja była zmuszona najpierw zamknąć ruch w ulicy obok sklepu, a w końcu nakazała właścicielom usunięcie fotela z witryny. Wielkie czerwone serce, designerska deklaracja triumfu miłości nad konwenansem (wyprzedzająca słynną piosenkę All You Need Is Love Beatlesów o kilka lat!) – to było dla konserwatywnej mieszczańskiej publiczności zbyt wiele.

Verner Panton i Panton Chair

Sławę zyskał także Peacock Chair Pantona z 1960 roku – fotel o szerokiej, dość płaskiej i lekko przekrzywionej ażurowej czaszy, w których siedem okrągłych poduszek projektant umieścił tak, by upodobnić całość do prezentującego ogon pawia. Jak poprzednie projekty Pantona, tak i ten ujmował wdzięczną formą niepozbawioną dowcipu.

Rok 1960 przyniósł także chyba najsłynniejsze dzieło duńskiego projektanta, które on sam trafnie nazwał po prostu Panton Chair. Wykonane z tworzywa sztucznego w siedmiu intensywnych barwach, uwielbienie rzesz odbiorców zdobyło modnym materiałem, atrakcyjną kolorystyką, a przede wszystkim niezwykłą, nowatorską formą. Pozbawione klasycznych nóg Panton Chair to bowiem zunifikowana bryła, rodzaj odpowiednio uformowanej, esowato wygiętej łupiny, której wystudiowany kształt siedzącemu zapewnia komfort, a meblowi – stabilność.

Rewolucyjna była tu jednak nie tylko forma, także technika; Panton Chair to bowiem pierwsze na świecie krzesło w całości (czy też: w jednym kawałku) odlewane metodą wtryskową z tworzywa sztucznego. Powodów, dla których Panton Chair stało się jednym z najsłynniejszych krzeseł o randze ikon designu wszech czasów, jest więc wiele.

Do seryjnej produkcji krzesło Panton weszło w roku 1968 w firmie Vitra, która zresztą wytwarza je i dziś. W ciągu dekad stopniowo poszerzano paletę barw, a sam projektant poszukiwał atrakcyjnych reinterpretacji krzesła, które szybko stało się klasykiem światowego designu. Do najciekawszych należą trzeba wersje Panton Chair tłoczone tak, by imitować kształty kobiecych lub męskich nóg, pośladków i pleców; takie krzesło w wysmakowanym wnętrzu zamienia się w rzeźbę.

Dodajmy, że integralna esowata struktura pojawia się także w krzesłach Vernera Pantona z linii 1-2-3, dla wygody użytkowania przy stole, stoliku lub biurku opartych jednak na obrotowej podstawie.

Jachty, wnętrza i lampy Vernera Pantona

W swej działalności twórczej Verner Panton nie ograniczał się do projektowania mebli. Chętnie aranżował wnętrza publiczne, takie jak hole hoteli czy sale restauracyjne. W Niemczech był szczególnie ceniony jako projektant wnętrz jachtów. Od późnych lat 60. tworzył także radykalne projekty wnętrz mieszkalnych wypełnionych prawdziwie psychodeliczną mieszaniną awangardowych mebli oraz wykładzin i tapet o intensywnych kolorach i agresywnych deseniach. Projekty te wpisywały się w jego potrzebę ciągłych eksperymentów z materiałami, kształtami i kolorami.

Verner Panton eksperymentował także ze światłem. Liczne doświadczenia z oświetleniem zaowocowały szeregiem projektów nowoczesnych, wręcz awangardowych lamp, których efektowne formy odbiegały od minimalizmu skandynawskiego designu. Do najsłynniejszych lamp Pantona  należą te z powstającej od 1954 roku serii lamp Fun z okrągłymi zawieszkami z masy perłowej lub polerowanego metalu, analogicznie konstruowane i równie atrakcyjne modele lamp z serii Spiral – z zawieszkami w formie spirali oraz lampa Onion o ujmującym cebulastym kształcie.