Na tegorocznym Biennale Architektury w Wenecji Lina Bo Bardi otrzymała pośmiertnie Złotego Lwa za całokształt twórczości. Przedstawiamy jej najsłynniejsze dzieło – dom własny z 1952 r. w brazylijskim Sao Paulo. Brawurowo wyniesiony na słupach, otwierał się na burze, tropikalną zieleń i ludzi, jako miejsce spotkań artystów i intelektualistów.
Lina Bo Bardi, brazylijska architektka, scenografka i projektantka włoskiego pochodzenia (1914–1992). Była jedną z najbardziej oryginalnych architektek XX w. Urodzona i wykształcona w Rzymie, współpracowała z Gio Pontim, publikowała w pismach „Lo Stile”, „Domus”. W 1947 r. przeprowadziła się do Brazylii. Ważne realizacje: domy prywatne Casa de Vidro (1952), Casa de Valeria Cirell (1958), emblematyczna dla modernistycznej architektury Brazylii rozbudowa Muzeum Sztuki (MASP, São Paulo, 1968) i przebudowa fabryki lodówek w centrum kultury SESC – Fábrica da Pompéia (São Paulo, 1986), przebudowa awangardowego Teatro Oficina (São Paulo, 1984). Na 17. Biennale Architektury w Wenecji otrzymała pośmiertnie Specjalnego Złotego Lwa za całokształt twórczości.
Działkę w jednym z najwyżej położonych miejsc Morumbi, dzielnicy Sao Paulo, porastały ostatki lasu deszczowego, gdy 35-letnia architektka Lina Bo Bardi dla siebie oraz męża Pietra Marii Bardiego, krytyka sztuki i kolekcjonera, zaprojektowała tam dom.
Autor: Instituto BardiNA WZGÓRZU Projekt domu dostosowano do topografii wzgórza. Włoski mistrz Luigi Nervi, autor konstrukcji, sprowadził ją do minimum. Przeszkloną, frontalną część dzienną wyniesiono na słupach. Część nocna z kolei – parterowa, wymurowana z cegły i zamknięta – mocno stoi na ziemi. Między nimi zlokalizowano wewnętrzny dziedziniec. Drogę dojazdową wyłożono piaskowcem i granitem
„Staram się z szacunkiem podchodzić do naturalnego porządku i nigdy nie podobały mi się zamknięte domy, które odwracają się tyłem do burzy, deszczu, boją wszystkich ludzi” – podkreślała, marznąc w chłodniejsze dni za wielkimi szybami.
Autor: Instituto BardiŚWIĘCI I ZWIERZĘTA Obrazy, antyki, dywany, drewniane łyżki, zabawki, dary wotywne, porcelana, figurki świętych i zwierząt itd. Bo Bardi zbierała je bez powściągliwości, jakby dom należał też do nich. Krzesła z mosiężnymi kulami na drugim planie to jej własny projekt z 1950 r. Bliżej stoją leżanka „LC4”, projekt m.in. Charlotte Perriand, i fotel z podnóżkiem autorstwa Eamesów
Jej dom był otwarty pod wieloma względami. Spotykali się tu kompozytor John Cage, rzeźbiarz Alexander Calder, architekt Gio Ponti.
Autor: Instituto BardiCZEGO NIE WIDAĆ Archiwalne zdjęcia z 1951 r. pokazują typowe dla modernizmu „szklane pudełko” uniesione na słupach cienkich jak ołówki. Czego nie widać, to zamysłu architektki, by dom i przyroda uzupełniały się i funkcjonowały na równych prawach. Realizacja tej idei zajęła długie lata
Radykalne przeszklenia i wyniesienie domu na słupach były ukłonem Bo Bardi w stronę racjonalizmu nowoczesnej architektury.
Autor: Instituto BardiW SREBRNEJ KULI W srebrnej kuli odbija się całe wnętrze, a z nim chiński wazon, porcelanowe talerze czy muszle. Obecnie zgromadzone w budynku przedmioty na ogół nie pochodzą jednak z pierwotnego wyposażenia, które po śmierci Pietra Marii Bardiego przejęła jego rodzina. Gdy Szklany Dom (Casa de Vidro) oddawano do użytku, z tego okna widok był aż po horyzont na łagodne wzgórza Morumbi
Ale humanizowała ją samodzielnie sadzoną zielenią, ręcznie robionymi z drobnych kamyków schodami w ogrodzie czy antykwarycznymi zbiorami, których przybywało równie szybko jak tropikalnej dżungli za oknem.
Autor: Instituto BardiDo głównego wejścia prowadzą schody dwubiegowe. Architektka zaprojektowała przy nich kwadratową studnię, otwartą w parterze, przeszkloną na piętrze, specjalnie, by posadzić w otworze afrykańskie drzewo figowe, którego 70-letni pień dziś wygląda jak splątane liany
Przez 70 lat dom tak obrósł zielenią, że jego smukłe (17 cm średnicy), metaliczne słupy trudno odróżnić od pni drzew.
Autor: Instituto BardiMIĘKKĄ KRESKĄ Już na pierwszych szkicach miękką kreską Bo Bardi podkreślała najważniejsze cechy przyszłego domu: otwarty plan, rzędy słupów, przeszklenia od podłogi do sufitu, panoramiczne widoki i obecność zwierząt
Dziś swoją siedzibę ma tu Instituto Bardi, organizacja opiekująca się spuścizną po architektce.
Autor: Instituto BardiLina Bo Bardi, brazylijska architektka, scenografka i projektantka włoskiego pochodzenia (1914–1992). Była jedną z najbardziej oryginalnych architektek XX w. Urodzona i wykształcona w Rzymie, współpracowała z Gio Pontim, publikowała w pismach „Lo Stile”, „Domus”. W 1947 r. przeprowadziła się do Brazylii. Ważne realizacje: domy prywatne Casa de Vidro (1952), Casa de Valeria Cirell (1958), emblematyczna dla modernistycznej architektury Brazylii rozbudowa Muzeum Sztuki (MASP, São Paulo, 1968) i przebudowa fabryki lodówek w centrum kultury SESC – Fábrica da Pompéia (São Paulo, 1986), przebudowa awangardowego Teatro Oficina (São Paulo, 1984). Na 17. Biennale Architektury w Wenecji otrzymała pośmiertnie Specjalnego Złotego Lwa za całokształt twórczości.
Autor: Instituto BardiDREWNIANY ZAJĄC, CERAMICZNY KOT Wśród zgromadzonych w domu rzeźb, antyków i obrazów, na posadzce z błękitnej mozaiki, można znaleźć kolekcję sztuki ludowej, a w niej barwne figurki zwierząt. Zainteresowanie tradycyjnym, wiejskim rzemiosłem pozwalało Bo Bardi podkreślić znaczenie zabawy i wspomnień z dzieciństwa w procesie projektowym
Casa de Vidro, Rua General Almério de Moura, 200 Morumbi, Sao Paulo, Brazylia, portal.institutobardi.org; tekst ukazał się w miesięczniku Dobre Wnętrze 10/2021 •
