Ziarnopłon wiosenny - Ficaria verna

Ziarnopłon wiosenny (ang. fig buttercup, lesser celandine, pilewort, small celandine. figwort, smallwort) to zadarniająca bylina z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae).

Ziarnopłon wiosenny powszechna w prawie całej Europie, Azji Zachodniej, na Kaukazie, Syberii i w Afryce Północnej. Obficie porasta zbocza wzgórz na Wyspach Brytyjskich, szczególnie w Walii. Obecna dość powszechnie również na wschodnim i zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej, gdzie jest gatunkiem zawleczonym. W Polsce – gatunek rodzimy, pospolicie występujący na terenie całego kraju, głównie na żyznych, wilgotnych łąkach i miedzach, nad brzegami potoków i źródeł oraz w cieniu liściastych zagajników i zarośli, gdzie tworzy gęste kobierce.

Ziarnopłon wiosenny rozrasta się  szeroko, za pomocą pojedynczych lub rozgałęzionych łodyg o długości do 30 cm, wznoszących się na wysokość do 15 cm.Mięsiste, ciemnozielone, błyszczące liście wyrastają na długich ogonkach. Są osadzone skrętolegle na łodygach, nagie, o okrągło-sercowatym kształcie, młode – całobrzegie, starsze – karbowane. Złocistożółte, lśniące w słońcu kwiaty ziarnopłonu wiosennego, o średnicy 2-3 cm, pojawiają się już wczesną wiosną, na przełomie kwietnia i maja. Umieszczone na wystających ponad powierzchnię liści szypułkach, mają 8-12 wąskich płatków korony i zielonożółte działki kielicha, które powodują, że zamknięte kwiaty stają się niemalże zupełnie niewidoczne pośród liści. Dzieje się tak przed deszczem oraz w nocy. Kwiaty otwierają się tylko podczas słonecznej pogody i są otwarte, od wschodu do zachodu słońca.

Ziarnopłon wiosenny dzięki swej intensywnej i połyskliwej barwie kwiatów, stanowi nie lada atrakcję dla zapylających je owadów, takich jak muchówki czy błonkówki. Często zdarza się jednak, że kwitnienie ziarnopłonu przypada na okresy chłodu, kiedy owady nie przejawiają takiej aktywności i zapylenie oraz zapłodnienie, a co za tym idzie zawiązanie nasion, jest utrudnione.

Ziarnopłon wiosenny ewolucyjnie przystosowany jest do takich sytuacji. Roślina wytwarza jajowate bulwki wyrastające w kątach dolnych liści, które po dojrzeniu opadają i zakorzeniają się w glebie. W ten sposób może rozwinąć się młoda roślina. Jest to jeden z dodatkowych, wykształconych przez roślinę sposobów rozmnażania wegetatywnego, zapewniającego jej większe szanse na przeżycie. To właśnie m.in. ten mechanizm powoduje tworzenie przez tą roślinę tak zwartych kobierców. Dodatkową formą rozmnażania wegetatywnego jest wytwarzanie przez ziarnopłon bulw korzeniowych o maczugowatym kształcie, za pomocą których roślina wytwarza młode odrosty. Jeśli dojdzie do zapylenia i zapłodnienia, roślina wytwarza owoce, będące omszonymi niełupkami z mięsistym wyrostkiem. Nasiona posiadają elajosom (mięsista warstwa tłuszczu bogata w białko występująca na powierzchni nasiona) i roznoszone są przez mrówki.

Ziarnopłon wiosenny najlepiej rośnie na żyznych, wilgotnych glebach, o odczynie obojętnym do zasadowego. Dobrze radzi sobie w każdych warunkach świetlnych zarówno na słońcu, jak i w  dość głębokim cieniu. Roślina w pełni odporna na mróz.

Ziarnopłon wiosenny to doskonała roślina okrywowa, znakomita do nasadzeń pod drzewami i krzewami liściastymi. Pięknie wygląda również jako uzupełnienie wiosennych rabat z roślinami cebulowymi. Roślina potrafi być dość ekspansywna, wtedy jej wzrost powinien być kontrolowany, aby nie wyparła z rabat innych roślin.Młode liście ziarnopłonu są  jadalne. Dawniej popularne w Szwecji, gdzie, traktowane jako smaczne warzywo, były spożywane zarówno gotowane, jak i na surowo, dodawane do sałatek. Starsze liście stają się gorzkie i trujące, tak, jak pozostałe części rośliny. Mimo to ziele ziarnopłonu ma właściwości lecznicze. Zawiera garbniki i alkaloidy oraz duże ilości witaminy C. Dawniej było używane do leczenia hemoroidów i brodawek.Ciekawe odmiany ziarnopłonu wiosennego:

• Odmiana ‘Albus’ – o kremowobiałych, lśniących kwiatach
• Odmiana ’Brazen Hussy’ – o brązowozielonych  liściach i  kwiatach brązowych na spodniej stronie.

Agnieszka Mike-Jeziorska