Czystek - Cistus

Czystek to ozdobny krzew o dekoracyjnych kwiatach. Roślina pochodzi z łagodnego, śródziemnomorskiego klimatu.

Zobacz galerię 3 zdjęcia

Autor: www.thinkstockphotos.com

Czystek kreteński

Spis treści

1. Czystek – roślina
2. Czystek kreteński i inne gatunki
3. Czystek – uprawa
4. Czystek – nasiona wysiew
5. Czystek – roślina lecznicza

Czystek – roślina

Uprawa czystka w Polsce musi ograniczyć się do sadzenia w pojemnikach, bo w naszym kraju nie ma szans na przetrwanie zimy w gruncie w ogrodzie. Roślina może wprawdzie znieść kilkustopniowe, krótkotrwałe mrozy, ale silniejsze spadki temperatury powodują jej całkowite przemarznięcie. W naturze czystek zasiedla zwykle suche, ciepłe i widne stanowiska, dlatego w uprawie będzie oczekiwać podobnych warunków.

Czystek kreteński i inne gatunki

Roślina czystek należy do rodzaju Cistus, który obejmuje ponad 50 gatunków roślin. Jednak w uprawie spotyka się zazwyczaj tylko kilka z nich. Rośliny różnią się między sobą pokrojem, wysokością (od 0,6 do 2 m), barwą kwiatów oraz wyglądem liści. Niektóre czystki są też uznawane za lecznicze rośliny doniczkowe.Wśród uprawianych gatunków czystka znajdują się między innymi:

• Cistus albidus – około 1 m wysokości, ciemnoróżowe kwiaty, liście pokryte miękkim kutnerem
• Cistus aguilarii – 1–1,5 m wysokości, białe kwiaty, kwitnie bardzo obficie
• Cistus crispus – około 0,6 m wysokości, duże, różowe kwiaty, liście pokryte miękkim kutnerem
• Cistus creticus (czystek kreteński) – różowe kwiaty, roślina lecznicza
• Cistus × incanus (czystek szary, czystek siwy) – do 1,5 m wysokości, kwiaty różowe, liście jajowate, pomarszczone, roślina lecznicza
• Cistus ladanifer (czystek ladanowy lub żywicowy) – 1,5–2 m wysokości, białe kwiaty z ciemnym oczkiem, liście nagie i lepkie, roślina lecznicza
• Cistus laurifolius (czystek wawrzynolistnym, czystek laurolistny) – do 1,5 m wysokości, białe kwiaty z żółtymi środkami, liście wierzchu ciemnozielone i nagie, od spodu gęsto, biało owłosione, roślina lecznicza
• Cistus × cyprius – około 1,5 m wysokości, duże, białe kwiaty z czerwonymi plamkami u nasady płatków, silnie pachnące liście
• Cistus × purpureus (czystek purpurowy) – 0,9–1,2 wysokości, kwiaty ciemnoróżowe, liście lekko owłosione od spodu, lepkie z wierzchu.

Wśród odmian czystka wyróżnić można: ‘Peggy Sammons’ o jasnoróżowych kwiatach, ‘Silver Ghost’ o białych kwiatach, ‘Silver Pink’ o kwiatach różowych, u podstawy płatków białych, ‘Snow Fire’ o kwiatach białych z ciemnoczerwoną plamą na płatkach, ‘Sunset’ o kwiatach ciemnoróżowych, ‘Warley Rose – o czerwonych kwiatach.

Czystek – uprawa

Dla czystka należy przeznaczyć w mieszkaniu miejsce widne, ale osłonięte przed bezpośrednim słońcem. Roślinie trzeba też zapewnić lekkie, przepuszczalne i żyzne podłoże. Krzew nie znosi zalania ani nadmiaru wilgoci w ziemi, dlatego na dnie doniczki koniecznie należy umieścić drenaż. W okresie wegetacyjnym (od marca do lipca) czystek powinien być systematycznie zasilany nawozami dla roślin doniczkowych, a w podczas kwitnienia (w czerwcu i lipcu) – nawozami dla roślin kwitnących.Czystek może spędzać lato na balkonie, tarasie bądź w ogrodzie – ustawiamy go w miejscu ciepłym, osłoniętym i słonecznym. Jesienią powinien jednak zostać ponownie przeniesiony do pomieszczenia. Zimę może spędzać w mieszkaniu, jednak lepiej umieścić go w miejscu widnym i chłodnym (0–5 st.C), gdzie będzie mógł przejść okres spoczynku.

Czystek – nasiona wysiew

Czystek zwykle rozmnaża się przez wysiew nasion (w marcu i kwietniu). Nasiona czystka łatwo i szybko kiełkują. Siewki pikuje się do większych doniczek, a latem ponownie przesadza. Młode rośliny dobrze znoszą ten zabieg, jednak starsze egzemplarze nie lubią częstego przesadzania, dlatego należy przenosić je do nowej doniczki tylko wtedy, kiedy będzie to absolutnie konieczne. Odmiany mieszańcowe rozmnaża się za pomocą sadzonkowania.

Czystek – roślina lecznicza

Czystek to także roślina lecznicza. Liście oraz pędy wymienionych gatunków czystka zawierają między innymi flawonoidy i kwasy fenolowe, a także olejki eteryczne i żywice (m.in. labdanum). Z roślin uzyskuje się olejki eteryczne oraz ziele, wykazujące silne działanie bakteriobójcze, odkażające, powlekające, grzybobójcze (olejek) i przeciwzapalne oraz lekkie działanie przeciwbólowe. Najsilniej działający i najbardziej wartościowy olejek uzyskuje się z czystka żywicowego (obecnie badane są nawet jego potencjalne właściwości antynowotworowe i przeciwcukrzycowe), natomiast z pozostałych gatunków pozyskuje się głównie ziele (liście i pędy), przeznaczone między innymi do produkcji herbatek ziołowych.Preparaty z czystka poleca się głównie osobom cierpiącym na częste infekcje bakteryjne i wirusowe takie jak angina, przeziębienie, grypa. Ziele czystka pomaga również zwalczyć stany zapalne błony śluzowej gardła, krtani i jamy ustnej oraz łagodzi objawy zapalenia górnych dróg oddechowych. Czystek jest także polecany przy zaburzeniach miesiączkowych, nieżytach układu pokarmowego, zakażeniach układu moczowego oraz w leczeniu stanów zapalnych stawów. Wykorzystuje się go również jako środek wspomagający gojenie się ran i leczenie różnego rodzaju chorób skóry (m.in. atopowe zapalenie skóry, trądzik). Czystek wykazuje również właściwości oczyszczające organizm z toksyn. Olejek z czystka ma także zastosowanie w kosmetyce, gdzie jest wykorzystywany między innymi przy produkcji perfum, jako substancja utrwalająca.

Katarzyna Józefowicz