Bożodrzew gruczołowaty = Ailant gruczołowaty - Ailanthus altissima = Ailanthus glandulosa

Bożodrzew gruczołowaty (syn. bożodrzew chiński, ailant chiński) to drzewo liściaste z rodziny biegunecznikowatych (Simaroubaceae). Roślina ta w naturalnym stanowisku rośnie w lasach na górzystych terenach w Chinach, skąd została sprowadzona do Europy w 1751 r.

Obecnie występuje w Europie i w Ameryce Północnej. W Polsce uprawiana z powodzeniem głównie w zachodnich częściach kraju. Jest rośliną dość często dziczejącą i uznaną za gatunek inwazyjny, dlatego od 2012 r. jego uprawa, rozmnażanie, hodowla, import i sprzedaż wymaga specjalnego pozwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Bożodrzew gruczołowaty to duże, szybko rosnące drzewo, o prostym, wzniesionym pniu i szerokojajowatej koronie, osiągające w Polsce – po kilkudziesięciu latach – do 30 m wysokości. Szczególnie szybki wzrost obserwuje się u młodych, bujnie rosnących drzew (ich roczne przyrosty mogą osiągać nawet 2 m). Młode, jednoroczne pędy są bardzo grube, gęsto zamszowo owłosione, zimą stają się żółtawobrązowe, pokryte dużymi, charakterystycznymi, sercowatymi bliznami po opadłych liściach. Wewnątrz są wypełnione różowym rdzeniem. Starsze pędy i pień drzewa pokrywa gładka, jasnoszara kora, która na starszych pniach pęka dość charakterystycznie, tworząc wyraźny rysunek. Liście są duże (80 –100 cm długości), złożone z 11–25 lancetowato-jajowatych, nagich, krótkoogonkowych, całobrzegich listków o wyciągniętym wierzchołku, osiągających 12 cm długości. Górna strona blaszek liściowych jest ciemnozielona, spodnia – niebieskawa. Cechą charakterystyczną gatunku są 2–4 ząbki u podstawy każdego listka z gruczołkami (stąd nazwa gatunku), które po roztarciu wydzielają silny, nieprzyjemny zapach. Jesienią liście pozostają zielone aż do pierwszych przymrozków, które powodują ich natychmiastowe opadanie.Kwiaty ukazują się na roślinie w czerwcu, są drobne, białawozielonkawe lub żółtawe, o gwiazdkowatym kształcie, zebrane w gęste, zwarte, szeroko rozgałęzione kwiatostany w kształcie wiechy o wysokości do 25 cm, wyrastające na szczytach pędów. Kwiaty mają 5 działek kielicha i płatków korony, 5 lub 10 pręcików i 4–6 słupków. Mogą być jedno- lub wielopłciowe. Bożodrzew jest rośliną miododajną, zapylaną przez owady. Po zapyleniu i zapłodnieniu roślina zawiązuje owoce: skręcone skrzydlaki długości do 4 cm. Wewnątrz każdego z nich znajduje się nasiono – orzeszek. Początkowo skrzydlaki są żółtozielone, w trakcie dojrzewania stają się brązowawe lub purpurowoczerwone. Dojrzewają we wrześniu i utrzymują się na drzewie niekiedy do wiosny.

Bożodrzew gruczołowaty najlepiej rośnie na glebach żyznych, głębokich, dostatecznie wilgotnych, o odczynie zasadowym, bogatych w związki wapnia. Drzewo jest odporne na suszę i zanieczyszczenia powietrza. Nie znosi gleb o odczynie kwaśnym oraz okresowo zalewanych i podmokłych. Najlepiej rośnie i kwitnie w miejscach nasłonecznionych lub w lekkim półcieniu. W Polskich warunkach klimatycznych bożodrzew nie jest całkowicie odporny na mróz (Strefa mrozoodporności 6b). Szczególnie wrażliwe są młode okazy i jednoroczne pędy słabo drewniejące jesienią, które zimą mogą przemarzać, dlatego roślina ta jest polecana do uprawy jedynie w zachodnich, najcieplejszych rejonach Polski. Wprawdzie liście dość późno rozwijają się wiosną, jednak nawet najsłabsze, wiosenne przymrozki mogą je niszczyć.Bożodrzew gruczołowaty można sadzić jako soliter do sadzenia pojedynczo w szczególnie eksponowanych miejscach lub w niewielkich, luźnych grupach, na dużych otwartych przestrzeniach. Najefektowniej wygląda na dużych trawnikach, gdzie może się swobodnie rozrastać. Polecany do dużych ogrodów przydomowych i do zieleni publicznej czy osiedlowej oraz do parków, a ze względu na dużą wytrzymałość na suszę i zanieczyszczenia powietrza doskonale nadaje się do sadzenia w dużych miastach i na terenach przemysłowych.

Bożodrzew gruczołowaty może być rozmnażany generatywnie przez wysiew nasion lub wegetatywnie przez odrosty korzeniowe (drzewo wytwarza je dość łatwo po każdym uszkodzeniu korzeni lub części nadziemnej lub sadzonki korzeniowe (fragmenty korzeni), które sadzi się w skrzyniach inspektowych, a po 2–3 sezonach przesadza do gruntu.

Agnieszka Mike-Jeziorska