Lipa drobnolistna - Tilia cordata = Tilia parviflora

Lipa drobnolistna to długowieczne drzewo liściaste (może rosnąć nawet 1000 lat) należące do rodziny ślazowatych (Malvaceae), dawniej zaliczane do rodziny lipowatych (Tiliaceae). Na naturalnych stanowiskach można ją spotkać w niemalże całej Europie i Zachodniej Azji aż po Ural, pospolita również w Polsce, gdzie dziko rośnie na terenie całego kraju, głównie w lasach liściastych (często w połączeniu z klonami i grabami).

Spis treści

1. Drzewo lipa
2. Liście lipy
3. Kwiaty lipy
4. Lipa drobnolistna - roślina lecznicza

Drzewo lipa

Lipa drobnolistna jest dużym drzewem, dorastającym do 35 m wysokości, o gęstej, rozłożystej, regularnej, szerokojajowtej lub kulistej koronie i stosunkowo krótkim pniu, często z licznymi odrostami u podstawy i szarą lekko spękana korą (u młodych drzew - gładka, u starszych gruba, głębiej spękaną niż u lipy drobnolistnej). Młode przyrosty nagie, brunatnoczerwone na wierzchniej części.  U młodych drzew gałęzie są wzniesione do góry, tworząc z pniem ostre kąty, z wiekiem konary zaczynają zwisać ku dołowi. Pąki z 2 łuskami, jajowate, nagie, czerwonobrunatne. System korzeniowy lip jest silny i dobrze rozwinięty, dzięki czemu przesadzanie drzew (nawet starszych) z bryła ziemi jest stosunkowo niekłopotliwe, a procent przyjęć jest dość wysoki. Lipy dobrze znoszą również cięcie, strzyżenie i formowanie. Po cięciu silnie odrastają, a ścięte drzewa tworzą formy wielopniowe.

Liście lipy

Liście mniejsze niż u lipy szerokolistnej (3-7cm długości), skrętolegle ułożone na pędach, sercowate, często niesymetryczne u nasady, o piłkowanych i nieco wzniesionych brzegach blaszek liściowych, niekiedy z 2 bocznymi klapami. Żywo zielone na wierzchniej stronie i jaśniejsze na spodzie (żółte jesienią), nagie, jedynie na spodniej części można zaobserwować pęczki rudych włosków (domancje), obfitszych u nasady liści. Nerwy 3 rzędu widoczne słabo jedynie na spodniej stronie blaszek liściowych, na wierzchniej stronie - niewidoczne.

Kwiaty lipy

Kwiaty lipy są obupłciowe, pięciokrotne. Zarówno płatki korony, jak i działki kielicha żółtawe. Kwiaty zebrane po 5-20 w wystające ponad liście, wzniesione wierzchotki, wyposażone w języczkowatą szeroko lancetowatą, całobrzegą, siateczkowato unerwioną podsadkę, przyrośniętą do osi kwiatostanu. Okres kwitnienia przypada na przełom czerwca i lipca (około 2 tygodni po lipie szerokolistnej). Kwiaty, o intensywnym, słodkim zapachu wabią masowo owady zapylające, a długa obecność nektaru sprawa, że drzewa te są niezwykle cennym pożytkiem pszczelim. Pręciki są równe długością płatkom korony. Po zapyleniu kwiatów i zapłodnieniu, na przełomie września i października zawiązują się cienkościenne, twarde, buławkowate, często niesymetryczne owoce - orzeszki, o średnicy 5-7 mm, pozbawione żebrowania, gładkie, opatrzone skrzydełkiem. W swym wnętrzu zawierają 1-3 nasiona.

Lipa drobnolistna - roślina lecznicza

Lipa drobnolistna jest rośliną leczniczą. Surowiec zielarski stanowi kwiatostan z podsadką i szypułką (Flos tiliae), który zawiera ponad 20 cennych dla zdrowia związków czynnych, takich jak flawonoidy, fitosterole, terpeny, śluzy, garbniki, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP oraz cenny olejek eteryczny. Związki te mają działanie przeciwzapalne, napotne, uspokajające oraz lekko rozkurczowe na mięśnie gładkie niektórych narządów. Stosuje się je w formie naparów do użytku wewnętrznego, głównie w stanach gorączkowych oraz jako środek osłaniający w nieżytach dróg oddechowych. Kwiatostany zbiera się zbiera się podczas kwitnienia i suszy w temperaturze nie wyższej niż 40 st. Do leczenia dawniej używano również kory i liści. Podobne właściwości wykazuje również miód lipowy, uważany za szczególnie cenny.

Niezwykle cenne jest również drewno lipowe, cenione głównie za swą miękkość i łatwość w obróbce. Szeroko stosowane w rzeźbiarstwie, snycerstwie, do wyrobu instrumentów muzycznych i desek kreślarskich oraz drewnianych butów. Z lipowego łyka wyrabiano również maty, sznury, koszyki i łapcie. Wykorzystywany bywa również sok lipowy, który jest słodki, a po fermentacji można uzyskać dość smaczny napój.

Lipa drobnolistna najlepiej rośnie na żyznych, świeżych, niezbyt suchych, choć przeciętnych glebach, jest nieco mniej wymagająca niz lipa szerokolistna. Lubi słońce, znosi półcień. Jest gatunkiem ciepłolubnym, choć odpornym na mróz. Gatunek ten jest dość wrażliwy na zasolenie podłoża oraz suche i zanieczyszczone powietrze. W takich warunkach lipa drobnolistna staje się podatna na ataki szkodników, gł. przędziorków, mszyc i szpecieli, które mogą ja atakować w szczególnie suche, upalne lata. W wyniku ich żerowania liście lipy zasychają i opadają nawet już pod koniec lata. Dodatkowo, po ataku mszyc, na liściach mogą się rozwijać grzyby sadzakowe, tworząc na nich czarny nalot.Lipa drobnolistna to doskonała roślina ozdobna, polecana do dużych ogrodów, szczególnie wartościowa w dużych założeniach naturalistycznych i zadrzewieniach w otwartym krajobrazie. W miastach doskonała do większych zespołów zieleni np. parków czy zieleńców, jako soliter lub drzewo alejowe. Nieodpowiednia do sadzenia przy ulicach i na terenach o wysokim poziomie zanieczyszczeń.

Lipa drobnolistna może być rozmnażana generatywnie, poprzez wysiew nasion, zebranych najlepiej jeszcze zielonych, około połowy września lub po rocznej stratyfikacji. Niestety nasiona kiełkują nierównomiernie, dlatego lepszym sposobem jest rozmnażanie wegetatywne, przez ukorzenione odkłady pobierane wczesną wiosną lub poprzez okulizację na przełomie lipca i sierpnia lub szczepienie w koronie przeprowadzane wczesną wiosną.

Agnieszka Mike-Jeziorska