Lipa szerokolistna = Lipa wielkolistna - Tilia platyphyllos = Tilia grandifolia

Lipa szerokolistna to długowieczne drzewo liściaste (może rosnąć nawet 1000 lat) należące do rodziny ślazowatych (Malvaceae), dawniej zaliczane do rodziny lipowatych (Tiliaceae). Na naturalnych stanowiskach można ją spotkać w środkowej i południowej Europie oraz w Turcji, również w Polsce, gdzie dziko rośnie na południowym Niżu, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i na Podhalu (do 800 m n.p.m.), rzadziej w niższych położeniach górskich, głownie w lasach liściastych i zaroślach (często w połączeniu z klonami).

Zobacz galerię 1 zdjęcie

Autor: Agnieszka Mike-Jeziorska

Lipa szerokolistna

Spis treści

1. Lipa drzewo o dużych liściach
2. Kwiaty lipy
3. Lipa szerokolistna - roślina lecznicza
4. Lipa wielkolistna - wymagania
5. Lipa szerokolistna - zastosowanie
6. Lipa - rozmnażanie

Lipa drzewo o dużych liściach

Lipa szerokolistna jest dużym drzewem, dorastającym do 40 m wysokości, o gęstej, rozłożystej koronie i stosunkowo krótkim pniu, w starszym wieku bardzo szerokim (do 16 m obwodu i 5 m średnicy), często z licznymi odrostami u podstawy i szarobrązową lekko spękana korą (mniej i płycej spękaną niż u lipy drobnolistnej). Młode przyrosty często owłosione. Pąki z 2-3 łuskami, owłosione na wierzchołkach, za młodu owłosienie może występować na całej ich powierzchni. System korzeniowy lip jest silny i dobrze rozwinięty, dzięki czemu przesadzanie drzew (nawet starszych) z bryła ziemi jest stosunkowo niekłopotliwe, a procent przyjęć jest dość wysoki. Lipy dobrze znoszą również cięcie, strzyżenie i formowanie. Po cięciu silnie odrastają, a ścięte drzewa tworzą formy wielopniowe.Liście lipy duże są duże - mają od 6 do 12 cm długości, skrętolegle ułożone na pędach, sercowate, często niesymetryczne u nasady, o piłkowanych i nieco opuszczonych brzegach blaszek liściowych. Obustronnie zielone (żółte jesienią), owłosione w różnym stopniu odstającymi, pojedynczymi włoskami (niekiedy bardzo gęsto i miękko, obustronnie, łącznie z ogonkami). Głównie na nerwach, od spodu można zaobserwować kępki białych włosków. Cechą charakterystyczną są dobrze widoczne (szczególnie na spodniej stronie blaszki liściowej), niemalże równolegle rozmieszczone względem siebie nerwy 3 rzędu.

Kwiaty lipy

Kwiaty lipy są obupłciowe, pięciokrotne. Zarówno płatki korony . jak i działki kielicha żółtawe lub białawe. Kwiaty zebrane po 3-6 (najmniej spośród lip) w zwisające pionowo wierzchotki, wyposażone w języczkowatą szerokolancetowata, całobrzegą, siateczkowato unerwioną podsadkę, przyrośniętą do osi kwiatostanu. Okres kwitnienia przypada na przełom czerwca i lipca (najwcześniej spośród lip). Kwiaty, o intensywnym, słodkim zapachu wabią masowo owady zapylające, a długa obecność nektaru sprawa, że drzewa te są niezwykle cennym pożytkiem pszczelim. Pręciki są dłuższe od płatków, co dodatkowo ułatwia owadom zbieranie pyłku. Po zapyleniu kwiatów i zapłodnieniu, na przełomie września i października zawiązują się grubościenne, buławkowate lub niemalże kuliste owoce - orzeszki, o średnicy 8-10 mm, pokryte silnie kutnerem i opatrzone skrzydełkiem. W swym wnętrzu zawierają 1-3 nasiona.

Lipa szerokolistna - roślina lecznicza

Lipa szerokolistna jest rośliną leczniczą. Surowiec zielarski stanowi kwiatostan z podsadką i szypułką (Flos tiliae), który zawiera ponad 20 cennych dla zdrowia związków czynnych, takich jak flawonoidy, fitosterole, terpeny, śluzy, garbniki, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP oraz cenny olejek eteryczny. Związki te mają działanie przeciwzapalne, napotne, uspokajające oraz lekko rozkurczowe na mięśnie gładkie niektórych narządów. Stosuje się je w formie naparów do użytku wewnętrznego, głównie w stanach gorączkowych oraz jako środek osłaniający w nieżytach dróg oddechowych. Kwiatostany zbiera się zbiera się podczas kwitnienia i suszy w temperaturze nie wyższej niż 40 st. Do leczenia dawniej używano również kory i liści. Podobne właściwości wykazuje również miód lipowy, uważany za szczególnie cenny. Niezwykle cenne jest również drewno lipowe, cenione głównie za swą miękkość i łatwość w obróbce. Szeroko stosowane w rzeźbiarstwie, snycerstwie, do wyrobu instrumentów muzycznych i desek kreślarskich oraz drewnianych butów. Z lipowego łyka wyrabiano również maty, sznury, koszyki i łapcie. Wykorzystywany bywa również sok lipowy, który jest słodki, a po fermentacji można uzyskać dość smaczny napój.Lipa szerokolistna stanowi też jedną z podstawowych podkładek pod inne odmiany lip.

Lipa wielkolistna - wymagania

Lipa szerokolistna najlepiej rośnie na żyznych, świeżych, niezbyt suchych, choć przeciętnych glebach. Lubi słońce, znosi półcień. Jest gatunkiem ciepłolubnym, choć odpornym na mróz. Gatunek ten jest dość wrażliwy na zasolenie podłoża oraz suche i zanieczyszczone powietrze. W takich warunkach lipa szerokolistna staje się podatna na ataki szkodników, głównie przędziorków, mszyc i szpecieli, które mogą ja atakować w szczególnie suche, upalne lata. W wyniku ich żerowania liście lipy zasychają i opadają nawet już pod koniec lata. Dodatkowo, po ataku mszyc, na liściach mogą się rozwijać grzyby sadzakowe, tworząc na nich czarny nalot.

Lipa szerokolistna - zastosowanie

Lipa szerokolistna to doskonała roślina ozdobna, polecana do dużych ogrodów, szczególnie wartościowa w dużych założeniach naturalistycznych i zadrzewieniach w otwartym krajobrazie. W miastach doskonała do większych zespołów zieleni np. parków czy zieleńców, jako soliter lub drzewo alejowe. Nieodpowiednia do sadzenia przy ulicach i na terenach o wysokim poziomie zanieczyszczeń.

Lipa - rozmnażanie

Lipa szerokolistna może być rozmnażana generatywnie, poprzez wysiew nasion, zebranych najlepiej jeszcze zielonych, około połowy września lub po rocznej stratyfikacji. Niestety nasiona kiełkują nierównomiernie, dlatego lepszym sposobem jest rozmnażanie wegetatywne, przez ukorzenione odkłady pobierane wczesną wiosną lub poprzez okulizację na przełomie lipca i sierpnia lub szczepienie w koronie przeprowadzane wczesną wiosną.

Agnieszka Mike-Jeziorska