Jałowiec pospolity - Juniperus communis

Jałowiec pospolity (Juniperus communis) to gatunek wiecznie zielonego krzewu lub drzewa iglastego, należący do rodziny cyprysowatych (Cupressaceae).

Spis treści

1. Jałowiec pospolity - opis
2. Jałowiec pospolity - igły
3. Jałowiec pospolity - występowanie
4. Jałowiec - kwiaty
5. Owoce jałowca
6. Jałowiec w ogrodzie
7. Rozmnażanie jałowca
8. Odmiany jałowca pospolitego

Jałowiec pospolity - opis

Jałowiec pospolity to roślina zimozielona, wzniesiona, rozgałęziająca się już u nasady, o powolnym wzroście. Może przybierać różnorodne formy, zarówno krzewiaste, jak i drzewiaste, w Polsce – wyjątkowo dorastające do 14 m wysokości (najczęściej osiąga 0,5-6 m). Jałowiec pospolity to gatunek bardzo zmienny, może mieć pokrój zarówno wąski, jak i szeroki o wyprostowanych lub przewijających pędach.

Jałowiec pospolity - igły

Kora jałowca jest czerwonawo-brunatna na młodych pędach, z czasem staje się szarobrunatna, spękana wzdłuż, łuszcząca się włókniście. Na pędach zarówno młodych, jak i dojrzałych roślin występują jedynie igły (w odróżnieniu od innych gatunków, które mogą u okazów dojrzałych przekształcać się w łuski).

Jałowiec pospolity charakteryzuje się igłami równowąskimi lub lancetowatymi, sztywnymi, ostrymi i kłującymi, osiągającymi najczęściej 1-1,5 cm długości i 1-2 mm szerokości, osadzonymi na pędach w okółkach po 3 sztuki.

Ich górna strona jest charakterystycznie wgłębiona i posiada szeroki, biały pasek nalotu woskowego. Igły ustawione są stosunkowo daleko od siebie, prosto odstające, niezbiegające w dół pędu. Pąki liściowe wyraźne, w kątach igieł, nieokryte łuskami.

Jałowiec pospolity - występowanie

Jałowiec pospolity w naturalnym środowisku jest powszechny na całej półkuli północnej, gdzie występuje od południowych krańców Arktyki i porasta różnorodne środowiska w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Występuje również w północnej części Afryki. Jego zasięg kończy się na około 30 równoleżniku.

W Polsce pospolicie występuje zwłaszcza na suchych, piaszczystych glebach, jałowych nieużytkach, szczególnie w miejscach nasłonecznionych. Najczęściej towarzyszy mu brzoza brodawkowata i sosna pospolita, poza tym często spotykany również w widnych borach sosnowych.

Jałowiec - kwiaty

Jałowiec pospolity to roślina najczęściej dwupienna, co oznacza, że osobno występują osobniki męskie i żeńskie. Rozdzielnopłciowe kwiaty pojawiają się w środkowej części gałązek, wyrastając z pachwin liści okółkowych. Kwiaty męskie są małe, podłużne, żółte, ustawione ukośnie w dół, złożone z wielu łuskowatych pręcików, ułożonych w okółkach po 3.

Na osobnikach żeńskich, pojawiają się bardzo małe, niepozorne, zielonkawe kwiaty żeńskie. Są one wzniesione i złożone z licznych 3-członowych okółków o podłużnie spiczastych listkach łuskowych, wewnątrz których, szczytowo umieszczone są 3 zalążnie.

Owoce jałowca

Po zapyleniu i zapłodnieniu pyłkiem powstają  mięsiste, kuliste owoce – tzw. szyszkojagody. Przed dojrzeniem są zwykle silnie pokryte nalotem woskowym, dojrzewają w 2-3 roku. Wówczas staja się granatowe i osiągają 5-9 mm średnicy. Wewnątrz owoców znajdują się najczęściej 3 ziarnkowate nasiona.

Owoce jałowca są przysmakiem ptaków, głównie kwiczołów i jemiołuszek. Dawniej wyrabiano z mich piwo i gorzałkę. Dziś są szeroko stosowane jako doskonała przyprawa do dziczyzny i różnych przetworów. Służą również do wyrobu ginu.

Jałowiec w ogrodzie

Jałowiec pospolity ma bardzo małe wymagania siedliskowe. Jest niezwykle odporny na suszę i ostre promienie słoneczne. Doskonale rośnie na glebach przepuszczalnych, piaszczystych i ubogich w składniki pokarmowe. Wymaga stanowisk słonecznych.

Nie znosi zalewania, wówczas może chorować i zamierać. Odporny na zanieczyszczenia, doskonale nadaje się do założeń wielkomiejskich i przemysłowych. Całkowicie mrozoodporny.

Jałowiec pospolity doskonale nadaje się do ogrodów przydomowych, na słoneczne rabaty, do alpinariów i na mocno nasłonecznione skalniaki.

Na ogół jałowiec ma dość płytki system korzeniowy i silnie rozrasta się na boki. Długie, elastyczne i giętkie korzenie szeroko się rozpościerają, co powoduję, że przesadzanie (szczególnie roślin starszych z naturalnych stanowisk) jest bardzo utrudnione i zazwyczaj nie udaje się, dlatego jałowiec najlepiej przesadzać w młodym wieku.

Najlepiej przyjmują się egzemplarze uprawiane przez szkółkarzy w pojemnikach.

Rozmnażanie jałowca

Jałowiec pospolity rozmnaża się niemal wyłącznie za pomocą pół zdrewniałych sadzonek, ukorzenianych w mieszaninie piasku i torfu. Rozmnażanie tego gatunku z nasion jest również możliwe, ale wymaga ich stratyfikacji, a pomimo to, wschody są nierównomierne i procenty uzyskanych siewek, w stosunku do wysianych nasion jest niewielki.

Odmiany jałowca pospolitego

Jałowiec pospolity w hodowli wykształcił bardzo wiele odmian, bardzo różniących się siłą wzrosty, pokrojem oraz barwa igieł. Są tu zarówno niskie odmiany zadarniające: ‘Depressa Aurea’, Green Carpet’, odmiana halna, jak i odmiany kolumnowe: ‘Hibernica’, ‘Suecica’ czy przewisające, np. ‘Horstman’.

Agnieszka Mike-Jeziorska