Bazylia pospolita = Bazylia właściwa - Ocimum basilicum

Bazylia pospolita (bazylia właściwa, bazylia wonna, bazylek ogrodowy, bazylijka zwyczajna, balsam, bazyliszka polska) to roślina jednoroczna z rodziny jasnotowatych (Labiatae). W przeszłości występowała dziko na terenie północnej Afryki (wieńce uplecione z bazylii odnaleziono nawet w piramidach egipskich ) i w Indiach, dziś pozostaje jedynie jako gatunek uprawiany niemalże na całym świecie (wyróżnia się ponad 150 odmian!).

Spis treści

1. Bazylia pospolita opis
2. Bazylia pospolita uprawa
3. Bazylia - znana przyprawa
4. Bazylia właściwości lecznicze

Do Europy południowej bazylia dotarła z Iranu i Indii, skąd najprawdopodobniej przywieziona została w czasie wypraw Aleksandra Macedońskiego. W XVI pojawiła się w Polsce, gdzie początkowo była uprawiana jedynie w donicach, w oranżeriach.

Bazylia pospolita opis

Bazylia pospolita osiąga 60 cm wysokości i charakteryzuje się wzniesionym pokrojem prostych, nagich, kanciastych (czworokątnych) łodyg (zielonych lub czerwonawych, zależnie od odmiany), rozgałęziających się u podstawy. Pędy są nakrzyżlegle ulistnione jajowatymi lub romboidalnymi, jasnozielonymi (u niektórych odmian czerwonawe), lekko błyszczącymi liśćmi o długości do 5 cm, całobrzegie (u niektórych odmian o karbowanych lub ząbkowanych brzegach).

Na spodniej stronie liście wykształcają gruczoły, wytwarzające olejki eteryczne. W lipcu i sierpniu bazylia zakwita drobnymi, białymi, żółtymi lub różowymi kwiatami (zależnie od odmiany), o dwuwargowych kielichach i krótkiej rurce, zebranymi po 3-6 w nibyokółki, wyrastające z kątów liści lub tworzące nibykłos na szczycie pędów kwiatostanowych. Bazylia wykształca niezbyt głęboki system palowy, który dzięki pikowaniu siewek silnie się rozgałęzia, wytwarzając liczne korzenie boczne.

Bazylia pospolita uprawa

Bazylia pospolita wymaga ciepłych, odchwaszczonych, osłoniętych od wiatru, dobrze nasłonecznionych stanowisk (ale lepiej chronić ją przed ostrym słońcem, bo  wówczas jej liście mogą nieco żółknąć). Najlepiej rośnie na dobrze spulchnionych, przepuszczalnych, próchniczych, żyznych glebach, o wysokiej zawartości składników pokarmowych. Doskonale reaguje na nawożenie kompostem, nie toleruje zaś nawożenia świeżym obornikiem. W okresie suszy roślinę należy nawadniać, tak, aby stale miała dostęp wody w podłożu, nie lubi jednak przelewania.

Bazylia rozmnaża się przez wysiew nasion, które wysiewamy w domu, na rozsadniku (na głębokość około 6 mm), na przełomie marca i kwietnia lub na miejscu stałym w maju, po ostatnich przymrozkach wiosennych. Uprawiana jest jako roślina jednoroczna. Pierwsze siewki powinny pojawić się już po 8-14 dniach. W trakcie wschodów należy zadbać, aby podłoże było stale lekko wilgotne. Pikowanie siewek lub przycięcie (uszczykiwanie) ich wierzchołków kiedy rośliny osiągną około 15 cm wysokości pobudza rośliny do wytworzenia silniejszego systemu korzeniowego oraz sprzyja silnemu krzewieniu roślin.

Pikowanie i przesadzanie roślin na miejsce stałe do gruntu przeprowadzamy po ostatnich wiosennych przymrozkach, gdy temperatura powietrza nie spada już poniżej 5 st. C. Na miejscu docelowym rośliny sadzimy w rozstawie co 30-45 cm, w innym przypadku rośliny nie będą się prawidłowo rozkrzewiać i będą miały mniejszą ilość liści. Przyspieszy to również ich kwitnienie, a zahamuje wzrost dużej ilości cennych liści.

Bazylia z powodzeniem może być również uprawiana w doniczkach, np. na kuchennym parapecie, jednak wówczas należy pamiętać, że wymaga minimum 5 godzin dziennie światła słonecznego lub musi być doświetlana światłem sztucznym przez około 12 godzin na dobę.

Zobacz galerię 9 zdjęć

Autor: Gettyimages

Bazylia pospolita

Bazylia - znana przyprawa

Bazylia jest ceniona głównie za swój niepowtarzalny smak i aromat, bez którego nie może obyć się większość dań kuchni włoskiej. Jest głównym składnikiem włoskiego sosu pesto. Świeże liście można dodatkowo stosować do dekoracji potraw lub jako przyprawę, nadającą potrawom silny, miły, korzenny, słodkawy i pikantny smak i zapach. Jako przyprawę stosuje się liście bazylii, zbierane podczas całego sezonu (najlepsze są te pozyskiwane z młodych roślin). Można je uszczykiwać lub wycinać za pomocą ostrego noża.

Po zbiorze liści, na roślinie powinno pozostać ich jeszcze kilka, w przeciwnym wypadku roślina nie przeżyje. Najlepiej uszczykiwać liście z wierzchołków pędów, wówczas pozwoli to na jeszcze silniejsze rozkrzewienie rośliny. Liście mogą być używane zarówno świeże, jak i suszone, czy mrożone. Są doskonałym dodatkiem do zup, potraw z ryb, omletów, sałatek, potraw z makaronu czy pizzy. Są niezastąpionym dodatkiem do wszelkich potraw z pomidorów. Jeśli bazylia jest używana do potraw gotowanych, dodajemy ją na samym końcu, najlepiej tuż przed podaniem, bowiem podczas dłuższego gotowania traci ona swój aromat i smak.

Bazylia właściwości lecznicze

Ulistnione i kwitnące pędy bazylii, w formie suszu, są wykorzystywane jako surowiec zielarski (ziele bazylii). Bazylia zawiera m.in. olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki i saponiny, sole mineralne i witaminy, które mają działanie przeciwskurczowe, poprawiające trawienie, poprzez pobudzenie wydzielania soku żołądkowego, przeciwzapalne i antybakteryjne. Uważa się również, że bazylia działa lekko uspokajająco, przeciwdepresyjnie, poprawia nastrój i dodaje sił.Dodatkowo olejek bazyliowy jest stosowany do aromatyzowania kosmetyków i mieszanek zapachowych.

Bazylia może być również wykorzystywana jako roślina ozdobna o oryginalnym, dekoracyjnym pokroju. Doskonale nadaje się m.in. do dekoracyjnych zestawień w ogródkach ziołowych. Świetnie sprawdzą się tu również jej bardziej ozdobne odmiany, o różnej barwie i wielkości liści i kwiatów.

Poznaj inne zioła:

• Melisa lekarska
• Mięta polna
• Tymianek pospolity
• Estragon
• Dziurawiec zwyczajny

Agnieszka Mike-Jeziorska