Lubczyk ogrodowy - Levisticum officinale

Lubczyk ogrodowy (lubiśnik lekarski, łakotne ziele, mleczeń, ang. Lovage) to bylina z rodziny selerowatych (Apiaceae), dawniej zaliczana do rodziny baldaszkowatych (Umbelliferae). Wywodzi się z południowej Europy i południowo-zachodniej Azji (tereny dzisiejszego Afganistanu i Iranu).

Spis treści

1. Lubczyk ogrodowy - opis
2. Lubczyk - kwiaty i owoce
3. Lubczyk ogrodowy uprawa
4. Lubczyk ogrodowy - roślina lecznicza, korzeń lubczyku
5. Zastosowanie lubczyku

W Polsce lubczyk ogrodowy to przede wszystkim roślina uprawna (rozpowszechniona przez zakon benedyktynów), ale można ją też spotkać w stanie dzikim.

Lubczyk ogrodowy - opis

Lubczyk ogrodowy to silnie rosnąca bylina, dorastająca nawet do 2 m wysokości. Rozrasta się w wysokie, kępiaste rozety utworzone z licznych, wzniesionych, długoogonkowych, pojedynczo lub podwójnie pierzastozłożonych liści odziomkowych osiągających ok. 50 cm długości. Charakteryzują się one masywnymi, pochwiastymi nasadami, które mogą mieć lekko czerwonawy odcień oraz ciemnozielonymi blaszkami liściowymi o ząbkowanych brzegach, błyszczących wierzchnich stronach i nieco jaśniejszych, matowych spodach.

W drugim roku uprawy roślina wytwarza wysokie pędy kwiatostanowe: proste, wniesione, słabo rozgałęzione, nagie, puste wewnątrz, porośnięte silnie rozgałęzionymi, podwójnie pierzastozłożonymi liśćmi łodygowymi o pochwiastych nasadach, długich ogonkach i lśniących, ciemnozielonych blaszkach liściowych. Liście odziomkowe i pędy kwiatostanowe wyrastają z długiego, głęboko korzeniącego się, grubego, podziemnego kłącza.

Lubczyk - kwiaty i owoce

Lubczyk ogrodowy kwitnie latem, od przełomu czerwca i lipca do sierpnia. Kwiaty są drobne (2–3 mm średnicy), niepozorne, zielonkawożółte, zebrane w okazałe baldachy średnicy do 15 cm, wyrastające na szczytach pędów kwiatostanowych. Owoce lubczyku to suche, brunatne rozłupki, z których każda łatwo rozpada się na dwa nasiona – niełupki o pięciu grzbietowych żebrach, między którymi znajdują się przewody olejkowe, tzw. smugi.

Zobacz galerię 8 zdjęć

Autor: GettyImages

Lubczyk ogrodowy

Lubczyk ogrodowy uprawa

Lubczyk ogrodowy najlepiej rośnie na ciepłych, słonecznych stanowiskach, choć radzi sobie też w miejscach półcienistych i w cieniu. Najlepiej rośnie na lżejszych, przepuszczalnych, dobrze uprawionych i spulchnionych, niezbyt zwięzłych, żyznych glebach o dużej zawartości składników pokarmowych, próchnicy i wapnia. Lubczyk nie urośnie na glebach suchych, zlewnych, gliniastych, kwaśnych i jałowych. Na zimę część nadziemna zamiera. Wiosną ze śpiących oczek podziemnego kłącza lubczyk wypuszcza liczne, młode liście i pędy. Dla pewności dobrego przezimowania, wzmocnienia systemu korzeniowego i dodatkowego zaopatrzenia rośliny w składniki pokarmowe, należy przed zimą obsypać roślinę niewielkim kopczykiem z kompostu lub słomiastego obornika. Strefa mrozoodporności 6.

Lubczyk ogrodowy rozmnaża się generatywnie przez nasiona wysiewane na głębokość 2–3 cm bezpośrednio do gruntu tuż po ich zbiorze w sierpniu (szybko tracą zdolność kiełkowania) lub późną jesienią przed nastaniem mrozów (październik). Nasiona można siać w tych samych terminach także na rozsadniku – wtedy młode rośliny wysiane w sierpniu sadzimy na miejsce stałe wczesną wiosną, a te z siewu późnojesiennego – latem.Lubczyk ogrodowy jest uprawiany jako roślina przyprawowa, ceniona za silny, gorzkawy, lekko ostry smak i aromat (podobny nieco do selera i pietruszki), obecny we wszystkich częściach nadziemnych rośliny. Liście lubczyku, w stanie świeżym lub po wysuszeniu, to świetny dodatek do zup, sosów i dań jednogarnkowych. Wyciąg z ziela lubczyku jest podstawowym składnikiem popularnej przyprawy – maggi, dodatkiem do kostek bulionowych i zup w proszku. Od zarania dziejów ziele lubczyku było uznawane za afrodyzjak. Świeże pędy pozyskuje się systematycznie, w czasie całego okresu wegetacji. Zbierać je najlepiej w suche, słoneczne dni, w godzinach popołudniowych, wtedy rośliny zawierają najwięcej olejków eterycznych i są najbardziej aromatyczne.W niektórych krajach nasiona lubczyku dodawane są do wypieku chleba. Robi się z nich też słodką herbatę z miodem.

Lubczyk ogrodowy - roślina lecznicza, korzeń lubczyku

Lubczyk ogrodowy jest też rośliną leczniczą – surowcem zielarskim jest korzeń lubczyku (Radix Levistici), zawierający lotne olejki, w których skład wchodzą ftalidy i związki terpenowe. Korzeń lubczyku zawiera też furanokumaryny, kwasy organiczne i skrobie. Lubczyk zwiększa ilość wydalanego moczu z równoczesnym wzrostem ilości wydalanego kwasu moczowego i chlorków, pobudza wydzielanie soku żołądkowego i reguluje prace przewodu pokarmowego, działa wiatropędnie. Korzeń lubczyku zbiera się jesienią, w drugim roku uprawy, po usunięciu części nadziemnej. Wykopuje się go z głębokości około 30 cm, po czym dokładnie wypłukuje, a większe okazy dzieli się na 2–3 części. Bezpośrednio po zbiorze korzenie suszy się w suszarniach w temperaturze do 40 st.C. Wysuszony korzeń powinien mieć jasnobrunatne zabarwienie i swoisty korzenny, silny zapach oraz początkowo słodkawy, potem gorzki smak. Wysuszony korzeń służy do przygotowywania naparów do użytku wewnętrznego.

Zastosowanie lubczyku

Lubczyk ogrodowy można wykorzystywać także jako roślinę ozdobną o oryginalnym, dekoracyjnym pokroju. Doskonale nadaje się m.in. do wielogatunkowych zestawień w ogródkach ziołowych i warzywnych, ale może być też ciemnym tłem lub zielonym uzupełnieniem dla innych roślin, np. na rabatach bylinowych. Najlepiej prezentuje się w naturalistycznych założeniach ogrodowych oraz w ogrodach w stylu wiejskim i swobodnym.

Poznaj inne zioła:

• cząber ogrodowy
• tymianek pospolity
• dziurawiec zwyczajny
• majeranek ogrodowy
• estragon

Agnieszka Mike-Jeziorska