Macierzanka tymianek = Tymianek pospolity = Tymianek właściwy - Thymus vulgaris

Tymianek pospolity (tymianek właściwy, macierzanka tymianek, tymian, ang. Thyme) to bylina z rodziny jasnotowatych, zwanych wargowymi (Lamiaceae/Labiatae). Wywodzi się z rejonów basenu Morza Śródziemnego. W naturalnych warunkach tworzy duże, jednogatunkowe skupiska, porastające płytkie, naskalne gleby wapienne na zboczach górskich.

Zobacz galerię 2 zdjęcia

Autor: Agnieszka Mike-Jeziorska

Macierzanka tymianek

Spis treści

1. Tymianek opis
2. Macierzanka, tymianek -  uprawa
3. Tymianek pospolity - roślina przyprawowa
4. Tymianek właściwości

Tymianek opis

Tymianek pospolity to niska krzewinka, do 30 cm wysokości, i nawet kilkudziesięciu cm szerokości. Tworzy niskie kępy złożone z licznych, wzniesionych, silnie rozgałęziających się i drewniejących u podstawy, czterokanciastych, delikatnie owłosionych pędów, wyrastających z płytko zakorzenionego, słabo rozgałęzionego kłącza. Pędy są gęsto porośnięte bardzo drobnymi, eliptycznymi, zielonymi liśćmi (długości 1,2 cm i szerokości 0,5 cm), ułożonymi naprzeciwlegle, całobrzegimi, krótkoogonkowymi, niemalże siedzącymi. Blaszki liściowe są podwinięte, pokryte drobnymi gruczołkami olejkowymi, ich spodnia strona jest jaśniejsza.Tymianek pospolity kwitnie od czerwca do września. Drobne, białe, różowe lub fioletowe kwiaty wyrastają w kątach liści, są zebrane w nibyokółki na wierzchołkach pędów. Na przełomie lipca i sierpnia zawiązują się owoce – drobne, brunatne rozłupki.

Macierzanka, tymianek -  uprawa

Tymianek pospolity najlepiej rośnie na ciepłych, silnie nasłonecznionych stanowiskach o wystawie południowej lub południowo-zachodniej, na glebach lżejszych, ale żyznych, przepuszczalnych, ciepłych i dobrze spulchnionych, zasobnych w wapń. Nie jest całkowicie odporny na mróz i zdarza się, że część nadziemna zimą całkowicie zamiera, ale wiosną wypuszcza nowe pędy ze śpiących oczek z podziemnego kłącza. Dla pewności przezimowania roślinę można okryć na zimę np. stroiszem.

Tymianek pospolity rozmnaża się przez nasiona wysiewane tuż po ich zbiorze (VII–VIII) lub późną jesienią przed nastaniem mrozów (X–XI), bezpośrednio do gruntu bądź do skrzynek ustawionych w ciepłych inspektach lub na okiennych parapetach (wtedy rozsadę sadzimy na miejsce stałe po około 8 miesiącach, gdy rośliny osiągną 7–8 cm wysokości; rośliny sadzimy po 2–3 w rozstawie 30–40 cm). Tymianek można też rozmnażać wegetatywnie przez podział starszych kęp roślin lub przez odkłady poziome (dość łatwo i szybko ukorzeniają się).

Tymianek pospolity - roślina przyprawowa

Tymianek pospolity jest ceniony za smak i aromat, który zawdzięcza olejkom eterycznym. W ich skład wchodzi przede wszystkim tymol i karwol – obecność tymolu odpowiada za charakterystyczny, gorzki i lekko piekący smak i zapach tego zioła.

Tymianek pospolity uprawiany jest jako roślina przyprawowa. Niezdrewniałe, górne fragmenty pędów z liśćmi w stanie świeżym lub po wysuszeniu, stosuje się jako dodatek do licznych potraw, szczególnie ciężkostrawnych, takich jak potrawy z roślin strączkowych, tłuste mięsa, kiełbasy i sosy. Dodawany jest także do pizzy, potraw z warzyw, pasztetów, serów, sałat oraz różnych mięs, stosowany też przy produkcji wędlin. Jego pędy służą do aromatyzowania octu, oliwy i wywarów mięsnych.

Świeże pędy pozyskuje się systematycznie, 2–3 razy w okresie wegetacji. Aby zbiór można było przeprowadzić ponownie, pierwszy raz pędy należy ścinać nie niżej niż 5 cm nad powierzchnią ziemi, ostrożnie, aby nie wyrwać roślin z korzeniami (o co łatwo, bo tymianek korzeni się bardzo płytko). Niższe cięcie powoduje silne drewnienie młodych przyrostów lub zamieranie całej rośliny, a uszkodzenie korzeni osłabia młode rośliny i powoduje ich słabsze przyrastanie.

Prawidłowo przeprowadzony zbiór pobudzi dodatkowo rośliny do silniejszego krzewienia i wytworzenia licznych młodych pędów. Kolejny zbiór można przeprowadzić, gdy wyrosną młode przyrosty – tniemy je nad zdrewniałymi podstawami pędów. Ostatni zbiór przeprowadza się nie później niż w sierpniu–wrześniu. Silne przycięcie roślin w późniejszym terminie może spowodować osłabienie roślin i ich gorsze zimowanie. Zbiory najlepiej przeprowadzać w suche, słoneczne dni, w godzinach popołudniowych – wtedy rośliny zawierają najwięcej olejków eterycznych i są najbardziej aromatyczne.

Tymianek właściwości

Tymianek pospolity jest rośliną leczniczą, wykazuje właściwości bakterio- i grzybobójcze oraz ogólnie dezynfekujące i przeciwzapalne. Pomaga przy nieżycie żołądka i chorobach układu pokarmowego, dodawany do potraw sprawia, że stają się lżej strawne i łatwiej przyswajalne. Ma działanie wykrztuśne i przeciwkaszlowe, można go stosować przy bólach gardła, działa uspokajająco na układ nerwowy, ma też właściwości przeciwutleniające (pomocny w walce z wolnymi rodnikami). Tymianek wykorzystuje się także do produkcji parafarmaceutyków i kosmetyków, np. płukanek do ust, past do zębów.

Tymianek pospolity można wykorzystywać jako roślinę ozdobną o płożącym pokroju. Doskonale nadaje się m.in. do wielogatunkowych zestawień w ogródkach ziołowych, jako roślina okrywowa do zadarniania nawet większych powierzchni oraz do ogrodów skalnych. Szczególnie przydatny jest w silnie nasłonecznionych miejscach, gdzie warstwa podłoża jest niewielka, np. w ekstensywnych założeniach ogrodowych na dachach, piwnicach i tarasach położonych na garażach.

Najlepiej prezentuje się w naturalistycznych założeniach ogrodowych oraz w ogrodach w stylu wiejskim i swobodnym, ale można go sadzić w każdym ogrodzie. Nadaje się do uprawy w pojemnikach na balkonach, tarasach i w mieszkaniach. Tymianek uprawiany jako domowa roślina doniczkowa wymaga zimowego okresu przechłodzenia. Na przełomie listopada i grudnia roślinę należy przenieść do jasnego, chłodnego pomieszczenia (10–15°C) i ograniczyć podlewanie. Wiosną nawadnianie stopniowo zwiększać, a roślinę przenieść w cieplejsze miejsce.

Agnieszka Mike-Jeziorska