Melisa lekarska - Melissa officinalis

Melisa lekarska (rojownik, pszczelnik, matecznik, starzyszek, cytrynowe ziele, ang. Lemon balm) to bylina z rodziny jasnotowatych/wargowych (Lamiaceae/Labiatae). Wywodzi się z rejonów Morza Śródziemnego Europy południowej i Azji Środkowej. Jest znana i powszechnie uprawiana niemal na całym świecie, także w Polsce.

Spis treści

1. Melisa lekarska opis
2. Melisa uprawa
3. Melisa lekarska właściwości
4. Kiedy zbierać
5. Melisa w ogrodzie

Melisa lekarska opis

Melisa lekarska to krzewinka, tworzy kępy średnicy około 60 cm, złożone z licznych, czterokanciastych, nieco płożących u nasady, górą wzniesionych, delikatnie owłosionych, rozgałęziających się pędów do 60 cm wysokości, gęsto porośniętych licznymi jajowatymi, żywozielonymi liśćmi o ząbkowanych brzegach.

Melisa lekarska kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty są drobne, początkowo żółtawe, z czasem bielejące, wyrastają w kątach liści, zebrane są w nibyokółki na wierzchołkach pędów kwiatostanowych. Melisa jest rośliną miododajną, cenną jako pożytek dla pszczół. Kwiaty są zapylane przez pszczoły i inne błonkówki. To roślina lecznicza o cytrynowym zapachu, który wabi pszczoły (jest to wykorzystywane przez pszczelarzy, którzy zielem melisy nacierają nowy ul, co ma ułatwić zagnieżdżenie się w nim młodego roju – stąd ludowa nazwa: rojownik i pszczelnik).

Melisa uprawa

Melisa lekarska najlepiej rośnie na ciepłych, słonecznych, osłoniętych od wiatru stanowiskach, urośnie też w półcieniu i na cienistych, wilgotnych stanowiskach, ale wtedy będzie zawierać mniej olejków eterycznych i będzie mniej aromatyczna. Wymaga gleby żyznej i dostatecznie wilgotnej, ale jednocześnie dość lekkiej i przepuszczalnej, ciepłej i dobrze spulchnionej, zasobnej w wapń. Lubi glebę dobrze nawiezioną, obfitą w makro- i mikroelementy.

Jesienią warto obłożyć podstawę melisy dobrze rozłożonym kompostem, co z jednej strony zapewni zastrzyk składników pokarmowych, z drugiej ochroni korzenie przed mrozem. W polskim klimacie melisa nie jest całkowicie odporna na mróz i bez dodatkowego zabezpieczenia, w szczególnie mroźne i bezśnieżne zimy może wymarzać. Melisę lekarską rozmnaża się przez nasiona wysiewane do inspektów w marcu. Rozsadę sadzi się na miejsce stałe w maju, po minięciu wiosennych przymrozków, w rozstawie 20–40 cm. Nasiona można też wysiewać na rozsadniku pod koniec maja, wtedy rozsadę sadzimy na miejsce stałe w lipcu następnego roku. Melisę rozmnaża się też wegetatywnie przez podział starszych, dobrze rozrośniętych kęp roślin.

Zobacz galerię 9 zdjęć

Autor: GettyImages

Melisa lekarska

Melisa lekarska właściwości

Melisa to także roślina lecznicza. Liść melisy (Folium Melissae) jest surowcem zielarskim, zawierającym przede wszystkim olejek eteryczny, w skład którego wchodzi m.in. geraniol, linalol i cytronelol oraz garbniki, żywice, goryczki i niewielkie ilości glikozydów, kwasy organiczne, śluzy i witaminy. Melisa wykazuje właściwości łagodzące nadmierne pobudzenie układu nerwowego, dlatego jest stosowana w stanach nerwicowych i depresjach. Wpływa też korzystnie na pracę układu pokarmowego, poprawiając trawienie i apetyt. Może być też stosowana zewnętrznie w postaci okładów łagodzących urazy, owrzodzenia, obrzęki, ukąszenia owadów oraz bóle stawów.

Kiedy zbierać

Całe pędy melisy przeznaczone na surowiec zielarski można zbierać dwukrotnie: pierwszy raz tuż przed kwitnieniem, na początku czerwca, drugi – po kwitnieniu, pod koniec sierpnia. Pędy ścina się kilka centymetrów nad ziemią, pozostawiając nasadę pędu, z której wyrosną kolejne przyrosty. Pojedyncze liście można zbierać wielokrotnie, przez cały sezon wegetacyjny, w miarę ich przyrastania. Zbiory najlepiej przeprowadzać w suche, słoneczne dni, w godzinach popołudniowych, wtedy rośliny zawierają najwięcej olejków eterycznych i są najbardziej aromatyczne. Suszenie melisy powinno przeprowadzać się w ocienionym, suchym i przewiewnym miejscu, w temperaturze nie wyższej niż 40 st.C, tak, aby blaszki liściowe pozostały zielone, miały zapach cytryny i nieco gorzkawy smak.

Melisa lekarska uprawiana jest też jako roślina przyprawowa. W Europie południowej w formie naparów z liści jest często stosowana w zastępstwie herbaty, a świeże liście stosuje się jako przyprawę kuchenną oraz dodatek do sałatek (może z powodzeniem zastąpić trawę cytrynową), lodów i deserów.

Melisa w ogrodzie

Melisa lekarska może być wykorzystywana również jako roślina ozdobna. Doskonale nadaje się m.in. do wielogatunkowych zestawień w ogródkach ziołowych, ale może być z powodzeniem sadzona w nasłonecznionych miejscach ogrodu jako uzupełnienie rabat bylinowych, jako tło dla niskich roślin kwitnących i na obwódki rabat. Najlepiej prezentuje się w naturalistycznych założeniach ogrodowych oraz w ogrodach w stylu wiejskim i swobodnym. Można ją z powodzeniem uprawiać w pojemnikach na balkonach i tarasach, ale wtedy trzeba ją zabezpieczać na zimę, w przeciwnym wypadku przemarznie.

Agnieszka Mike-Jeziorska