Biedermeier: stylowe meble i antyki. Jak rozpoznać styl biedermeier? ZDJĘCIA
Meble w stylu biedermeier to mieszczańska odpowiedź na przepych arystokratycznego stylu empire. Zarówno polskie, jak i zagraniczne, niemieckie meble biedermeierowskie stały jednak nie tylko w domach mieszczan, także w ziemiańskich dworach. Co trzeba wiedzieć o stylu biedermeier i meblach biedermeierowskich?
Autor: Leopold Zielcke, domena publiczna
Gabinet w stylu biedermeier na XIX-w. akwareli. Prostota form mebli i elegancja kompozycji zdradzają wpływy klasycyzmu.
Spis treści
- Styl biedermeier: czym tak naprawdę jest?
- Obejrzyj zdjęcia: wnętrza klasycystyczne >>>
- Style w meblarstwie: meble biedermeierowskie, czyli jakie?
- Wnętrze w stylu biedermeier
- Biedermeier niemiecki, rosyjski, polski
- Poznaj kolejną epokę: styl Ludwika Filipa >>>
Nazwa stylu – biedermeier – początkowo miała zabarwienie pejoratywne. Pochodzi od nazwiska bohatera tomu satyrycznych wierszy Ludwiga Eichrodta pt. „Biedermeiers Liederlust”. Literacki Biedermeier był wcieleniem filisterstwa – ciasnoty umysłu i braku wyższych aspiracji. W opinii krytyków (przede wszystkim romantycznych artystów) rodzący się po 1815 roku styl charakteryzowany jako „sztuka mieszczan dla mieszczan” miał odpowiadać właśnie gustom takich Biedermeierów.
Nie przegap: meble ludwikowskie – styl Ludwika XIV, XV, XVI >>>
Z dzisiejszej perspektywy mebli w stylu biedermeier, solidnych i na ogół prostych w formie, nie sposób postrzegać negatywnie. Tym bardziej, że charakterystyczna uroda mebli biedermeierowskich wiązała się z dążeniem do zapewnienia użytkownikowi komfortu.
Styl biedermeierowski panował w Europie Środkowej i Wschodniej od Niemiec po zachodnie krańce europejskiej części Rosji w pierwszej połowie XIX wieku. Jako daty graniczne w jego rozwoju przyjmuje się dwa wielkie wydarzenia historyczne: Kongres Wiedeński, kończący epokę napoleońską (i okres stylu empire, z którego form biedermeier chętnie czerpał), oraz Wiosnę Ludów – serię zrywów rewolucyjnych i narodowych z lat 1848-1849 (po których stłumieniu i ponownym umocnieniu się europejskich domów panujących popularność zaczął zdobywać historyzm i styl eklektyczny).
Styl biedermeier: czym tak naprawdę jest?
Styl biedermeier – choć zaznaczył się w architekturze, w rzeźbie, a szczególnie wyraziście w malarstwie – najpełniejsze przejawy znalazł w sztuce użytkowej, zwłaszcza w meblarstwie. Meble biedermeierowskie miały być przede wszystkim funkcjonalne i wygodne. Użyteczności sprzętów podporządkowywano ich formę – kształty (na ogół proste) i dekorację (zwłaszcza w pierwszym okresie powściągliwą). Dzięki temu meble w stylu biedermeier odpowiadały potrzebom nowej miejskiej klasy średniej, rodzącej się w początkach XIX wieku wskutek nasilającej się wówczas w Niemczech urbanizacji i industrializacji.
Biedermeier bywa nazywany ostatnią fazą rozwoju klasycyzmu w Europie. Teza ta nie jest prawdziwa w przypadku wszystkich mebli z tego nurtu (tym bardziej, że biedermeier to raczej zbiór tendencji niż jeden skrystalizowany sposób projektowania); nie ulega jednak wątpliwości, że zwłaszcza w pierwszym piętnasto-, dwudziestoleciu meble biedermeierowskie często miały postać zredukowanych, uproszczonych i pozbawionych dekoracji mebli empirowych. Od nich właśnie czerpały geometrię bryły, czystą linię, klarowność podziałów.
Z czasem (po ok. 1830 roku, gdy we Francji rodził się styl Ludwika Filipa) niemiecki i rosyjski biedermeier zaczął ewoluować ku formom bujniejszym i bogatszym. Meble w stylu biedermeier zyskiwały wtedy linię bardziej swobodną, a dekorację – obfitszą. Wtedy właśnie biedermeier okazał się dostosowaniem osiągnięć sztuki romantycznej do gustów mieszczaństwa.
Obejrzyj zdjęcia: wnętrza klasycystyczne >>>
Styl biedermeier uważa się za ostatnią fazę rozwoju klasycyzmu w Europie. Przekonaj się, dlaczego.
Autor: Dariusz Cierpiał, www.cierpial.cze.pl, CC-BY-SA 3.0
Sypialnia Wojewody w pałacu w Nieborowie – skromniejsza, środkowoeuropejska interpretacja stylu Ludwika XVI w pomieszczeniu prywatnym; widoczne przejście stylowe od dekoracyjności baroku do klasycystycznej powściągliwości form. Uwagę zwracają dwa równej wysokości szczyty łóżka à la polonaise.
Style w meblarstwie: meble biedermeierowskie, czyli jakie?
Tym, co obok prostoty wyraźnie odróżnia zwłaszcza wczesne meble biedermeierowskie od tych w stylu empire, jest materiał wykonania. Elegancki, ale i drogi (bo importowany) mahoń zastąpiły rodzime gatunki drewna. W Niemczech i na ziemiach polskich głównie orzech, dąb, ponadto grusza, wiśnia i czereśnia (te ostatnie często podbarwiane dla uzyskania szlachetniejszego efektu). Dla biedermeieru rosyjskiego charakterystyczne jest z kolei wykorzystanie drewna brzozy i forniru czeczotkowego.
Układ słojów drewna był najważniejszą – obok eleganckiej formy – ozdobą mebli biedermeierowskich. Bardziej wykwintne i kosztowniejsze meble biedermeierowskie dekorowano intarsją – figuratywną (uproszczone motywy klasycystyczne lub kompozycje kwiatowe) albo geometryczną. Fronty niektórych mebli dodatkowo ożywiały mosiężne lub kościane kluczyny i ciągadła. Niektóre obiekty uszlachetniano, malując je fragmentarycznie lub w całości na czarno, co miało naśladować użycie drogiego drewna hebanowego.
Wnętrze w stylu biedermeier
Wnętrza w stylu biedermeier cechowały się jasną, pogodną kolorystyką. Dominowały ciepłe żółcie oraz delikatne zielenie i błękity. Również meble biedermeierowskie – przede wszystkim w Rosji, ale też w niemieckim kręgu kulturowym – bywały wykonywane z jasnego, niebarwionego drewna. Tkaniny tapicerskie i dekoracyjne najczęściej były tkane lub drukowane w motywy kwiatowe lub w pasy. Podobne wzory stosowano na tapetach.
Choć kompozycję wnętrz biedermeierowskich starano się wyważyć, nie dążono już do symetrii – efektownej, ale sprzecznej z ideą funkcjonalności. Osiowość stosowano przede wszystkim w rozmieszczeniu obrazów i grafik na ścianach, dokomponowywanych do układu mebli. Blaty stolików dekorowano ręcznej roboty serwetkami, efektownym szkłem, bukietami kwiatów. W oknach wieszano lekkie, fantazyjnie upięte firanki. Wnętrze biedermeierowskie miało być eleganckie, ale intymne i zaciszne, a nie reprezentacyjne, lecz chłodne.
Biedermeier niemiecki, rosyjski, polski
Biedermeier rozwinął się przede wszystkim w Niemczech i w Austrii, a następnie także w krajach skandynawskich. Rosyjski biedermeier od niemieckiego różnił się m.in. kontekstem (był to styl na równi mieszczański i ziemiański), a także większą swobodą formy. Na styku tych dwóch odmian stylistycznych rodził się biedermeier polski – na ogół powściągliwszy od rosyjskiego, ale jak tamten obecny pod strzechą szlacheckich dworów.
Za odmianę biedermeieru wielu historyków sztuki uznaje też styl Księstwa Warszawskiego, rozwijający się tak naprawdę po upadku tej formy państwowości polskiej (1815), ale wciąż, choć w uproszczonej postaci, przywołujący wystudiowane kształty mebli empirowych.
Poznaj kolejną epokę: styl Ludwika Filipa >>>
Surowe kształty mebli biedermeierowskich najpierw uległy przekształceniom, a potem zostały wyparte przez neorokokowe formy stylu Ludwika Filipa. Poznaj bliżej tę estetykę.
Autor: Jean-Pierre Dalbéra, CC-BY-SA 2.0
Wnętrze w stylu Ludwika Filipa. Przy kominku fotel wolter, w rogu meridienne. Charakterystyczne kabriolowe nóżki krzeseł.
