Rokoko styl: meble i wnętrza rokokowe. Style w meblarstwie
Rokoko bywa postrzegane jako schyłkowa faza baroku. Niesłusznie – styl rokokowy powstał bowiem w opozycji do stylu i światopoglądu stylu barokowego, a ponadto wytworzył zupełnie odrębny świat form i ornamentacji. Co trzeba wiedzieć o stylu rokoko?
Autor: Andreas Praefcke, domena publiczna
Meble prowincjonalne w stylu Ludwika XV. Uwagę zwraca niska precyzja opracowania dekoracji snycerskiej fotela oraz brak okuć na skrzyni sekretarzyka.
Spis treści
- Styl rokoko: wnętrza rokokowe
- Styl rokoko: dekoracje i tkaniny
- Rokoko styl w meblarstwie: meble rokokowe
- Neorokoko: Ludwika Filipa, eklektyzm, styl glamour
- Galerie zdjęć: stylowe meble, antyki
Rokoko, które było i stylem, i postawą twórczą, zrodziło się ze zmęczenia nie tyle estetyką baroku, co sferą wartości i zjawisk, jakie wcielała. Rokoko zrodziło się we Francji u schyłku panowania Ludwika XIV. Król Słońce swój dwór zamienił w ogromny teatr, w którym dworzanie służyli za aktorów, a reprezentacyjne wnętrza Wersalu – za scenografię. Kiedy rządy tego monarchy absolutystycznego zaczęły szwankować, a pompatyczne wnętrza królewskiego pałacu nużyć swym sztywnym przepychem, tak artyści, jak i sami dworzanie zaczęli poszukiwać nowych ram estetycznych.
Sprawdź też:
Jak inwestować w antyki, by zyskać, a nie stracić? >>
Meble antyczne i starocie do renowacji. Co warto kupić, czego nie? >>
Antyki do renowacji: tkaniny, porcelana, platery i inne. Co warto kupić, czego nie? >>
Twórczym impulsem stała się regencja Filipa Orleańskiego, który po śmierci Ludwika XIV na osiem lat objął stery Francji. Dwór z powrotem przeniósł się wówczas do Paryża, co samo przez się wywołało duży ruch wśród wytwórców mebli i dekoratorów. Nowa moda rozwinęła się już za panowania kolejnego monarchy, dlatego też francuskie rokoko znamy jako styl Ludwika XV.
Nazwa rokoko pochodzi zaś od ornamentu zwanemu rocaille – asymetrycznego motywu dekoracyjnego, który za sprawą esowatego wygięcia i postrzępionego brzegu przypomina brzeg muszli albo grzywy morskich fal. Rocaille stosowano jako element dekoracji ornamentalnych, lecz także opierano na nim wykroje nóżek meblowych, kształty płycin, formę okuć itp.
Styl rokoko: wnętrza rokokowe
Wnętrze rokokowe cechowało się niezobowiązującym charakterem – przynajmniej na tle wnętrz barokowych. Podziały architektoniczne (pilastry, kolumny czy arkady opasujące ściany), wcześniej stosowane w reprezentacyjnych pomieszczeniach nie tylko pałaców, ale także zamożniejszych dworów i domów mieszczańskich, ustąpiły miejsca wyrabianym w tynku płycinom – nieraz o nieregularnych kształtach.
Autorzy stylu wnętrz rokokowych chętnie sięgali też po sztukaterie, niekiedy malowane lub złocone. Ściany malowano na pastelowe kolory zestawiane z bielą, obijano tkaninami w kwiatowe wzory lub oklejano podobnymi tapetami.
Autor: Sailko, CC BY-SA 3.0
Dwoje kochanków z arlekinem u ich stóp – wczesna (1755-1760) figurka porcelanowa z Furstenberga. Modelował Simon Feilner.
Styl rokoko: dekoracje i tkaniny
W stylu rokokowym popularne były też boazerie kasetonowe, niekiedy z eleganckimi gobelinami w górnej części. We Francji prym wówczas wiodły wyroby manufaktury z Aubusson. Tapiserie te najczęściej przedstawiały sceny rodzajowe w duchu rokoka – zabawy w parku, spotkania w ogrodzie i inne dworskie rozrywki. Mniej charakterystyczne dla epoki były tzw. werdiury, czyli przedstawienia zieleni i zwierząt, często stosowane we wnętrzach barokowych. Chętnie stosowano natomiast motywy kwiatowe, jak wieńce, girlandy czy bukiety w wazonach.
Odrębny nurt tak wśród rokokowych gobelinów, jak i innych tkanin dekoracyjnych (zasłon, obić, dywanów) oraz tapet w stylu rokoko, a także wszystkich elementów wyposażenia wnętrza z meblami włącznie stanowił orientalizm. W modzie były przede wszystkim motywy chińskie. Z Azji sprowadzano też rozmaite wyroby z laki. Europejscy rzemieślnicy wykonywali ponadto meble pokrywane imitacją laki – w I połowie XVIII wieku niezwykle cenione i bardzo kosztowne.
Dla wnętrz rokokowych charakterystyczne było złagodzenie ciążenia ku symetrii. Dbano o harmonię i wyważenie kompozycji, ale unikano sztywnych, rygorystycznych układów całości. Główne elementy wystroju wnętrza sytuowano w sposób regularny, drobniejsze meble i mebelki aranżowano jednak bardziej swobodnie. Dbano o elegancję, szukano wykwintu, ale wyraźnie dbano o komfort użytkownika.
Z tego też powodu rokoko jako postawa twórcza zaznaczyło się nie tylko w dekoracji wnętrz; także w ich funkcji. Wiek XVIII to okres szczególnej popularności wszelkiego typu kameralnych pomieszczeń w rodzaju buduarów, gabinetów, pokoi gier czy saloników o różnym przeznaczeniu (jak salonik muzyczny), służących spotkaniom w wąskim, a nie w szerokim gronie.
Rokoko styl w meblarstwie: meble rokokowe
Rokoko w bardzo istotny sposób wpłynęło na formy mebli. W przeciwieństwie do powstałych wcześniej, barokowych, a także później, klasycystycznych – meble rokokowe charakteryzowały się zintegrowaną formą, w której poszczególne elementy (np. korpus komody z nóżkami, front mebla z bokami) płynnymi liniami łączyły się w jedną całość. Widoczną konstrukcję mebla uważano za przejaw toporności, a wielokrotnie łamane barokowe gzymsy i profile – za staroświecczyznę.
Jako dekorację mebli rokokowych stosowano przeważnie atrakcyjne forniry. W realizacjach najkosztowniejszych, pałacowych, były to forniry: palisandrowy, mahoniowy, hebanowy czy różany; w meblach mieszczańskich – dębowy, orzechowy, śliwowy, czereśniowy, wiśniowy. Często zestawiano z sobą różne gatunki, tworząc efektowne intarsje. Równolegle powstawały meble rokokowe dekorowane snycerką; wymienić tu trzeba zwłaszcza stoły, krzesła, łóżka.
Sprawdź też: styl Ludwika XV meble >>>
Wiele obiektów w stylu rokoka ozdabiano także odlewanymi z brązu lub mosiądzu okuciami – tak użytkowymi (ciągadła, uchwyty), jak i wyłącznie dekoracyjnymi. Nadal wykorzystywano technikę markieterii, choć o nowym, bardziej kapryśnym, lecz wciąż harmonijnym rysunku.
Neorokoko: Ludwika Filipa, eklektyzm, styl glamour
Wdzięczne, lekkie, miękkie i bardzo dekoracyjne formy stylu rokoko wielokrotnie powracały we wnętrzarstwie i w meblarstwie. Pierwszym neorokokiem nazywany bywa styl Ludwika Filipa. Określenie to jest częściowo prawdziwe, jako że znaczna część „ludwików filipów” w zredukowany wprawdzie sposób, ale reinterpretuje formy rokokowe. W meblach z tego okresu na ogół znajdziemy faliste linie i płaszczyzny, kabriolowe nóżki i snycerkę opartą na motywach floralnych, a na tkaninach kwiatowe wzory. Styl Ludwika Filipa wytworzył jednak estetykę odrębną od pierwszego rokoka, ze względu naniemożliwą do pomylenia z realizacjami z II poł. XVIII wieku.
Ornamentacja rokokowa powracała też w końcu XIX wieku w stylu eklektycznym, na ogół jednak zamiast z wypukło-wklęsłymi płaszczyznami zestawiano ją z płaszczyznami prostymi, ożywionymi tylko falistą linią wykroju. Za przykład mogą posłużyć niemieckie eklektyczne szafy czy kredensy oparte na bryłach kubicznych, ozdobionych jedynie neorokokowym płycinowaniem. Nieco inaczej rzecz się miała we Francji, gdzie eklektyzm noszący tam miano stylu Napoleona III przyniósł m.in. szeroki nurt atrakcyjnych i perfekcyjnie wykonanych (choć w fabrykach, a nie w pracowniach stolarskich) naśladownictw mebli w stylu Ludwika XV – prawdziwych cudeniek o przepięknie rozfalowanych skrzyniach czy oskrzyniach ustawionych na zgrabnych, lekkich kabriolowych nóżkach.
Mniej lub bardziej udane, wierne lub swobodne reinterpretacje form rokokowych w ogóle są charakterystyczne dla warsztatowego i fabrycznego meblarstwa francuskiego oraz niemieckiego właściwie wszystkich dekad XX wieku. Z tego względu lepsze lub gorsze, starsze i nowsze, prawdziwie pałacowe (Francja) oraz rustykalne (Niemcy) meble rokokowe są łatwo dostępne także na polskim rynku antyków i staroci. W końcu pierwszego dziesięciolecia XXI wieku zwróciła na nie uwagę popularność stylu glamour.
Galerie zdjęć: stylowe meble, antyki
Inspiracje na stylowe meble i antyki - zdjęcia.
Autor: Jean-Pierre Dalbéra, CC-BY-SA 2.0
Secesja. Kanapka projektu Émile'a Gallé. Widoczna charakterystyczna giętka linia mebla oraz typowy dla stylu motyw roślinny – zaplecek z rzeźbiarskim przedstawieniem baldachów.
Autor: Michał Przeździk-Buczkowski
Stół historyzujący będzie dobrze wyglądał i w stylizowanym, i w nowoczesnym wnętrzu. Zagrają z nim zarówno proste, jak i ozdobnie opracowane krzesła.
Autor: Jean-Pierre Dalbéra, CC-BY-SA 2.0
Wnętrze w stylu Ludwika Filipa. Przy kominku fotel wolter, w rogu meridienne. Charakterystyczne kabriolowe nóżki krzeseł.
